Pomnik „Ratującym – Ocaleni” - znamy finalistów konkursu

Pomnik Ratującym – Ocaleni ma jeszcze w 2015 roku stanąć obok Muzeum Historii Żydów Polskich Polin

Pomnik Ratującym – Ocaleni ma jeszcze w 2015 roku stanąć obok Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. Wcielaniem w życie idei budowy takiego pomnika oraz organizatorem konkursu na jego projekt jest założona w 2013 roku Fundacja Pamięć i Przyszłość. Jej założycielem oraz fundatorem jest amerykański filantrop i biznesmen polsko-żydowskiego pochodzenia, Zygmunt Rolat. Nad całością projektu czuwa zespół, w skład którego wchodzą przedstawiciele różnych środowisk żydowskich z diaspory i Izraela, m.in.: Zygmunt Rolat – przewodniczący; członkowie: Hanoch Gutfreund (Izrael); Corinne Evens (Francja); Elżbieta Ficowska, Konstanty Gebert, Adam Rotfeld, Michael Schudrich (Polska); Michael Berkowicz, Abraham Foxman, Wiktor Markowicz, David Marwell (USA).

Pomysłodawcy i organizatorzy konkursu na pomnik Ratującym – Ocaleni tak piszą o swojej idei: „Chcemy, by Konkurs doprowadził do wyłonienia przestrzennej formy Upamiętnienia jednego z największych aktów bohaterstwa doby współczesnej: ratowania, wbrew groźbie śmierci z rąk niemieckich okupantów polskich Żydów przez ich polskich współobywateli. Chcemy, by Upamiętnienie to skupiało się na samych ratujących, ich moralnej prawości, odwadze i samotności – chcemy też, by przemawiało ono ponad 70 lat po fakcie do wnuków świadków i uczestników tamtych wydarzeń, i do następnych pokoleń. Chcemy, by Konkurs przyczynił się do dyskusji nad wartością i aktualnością doświadczeń ratujących i uratowanych, lecz by upamiętnienie nie ugrzęzło w meandrach historycznych polemik”.

Warto dodać, że w marcu 2014 roku został rozstrzygnięty konkurs na inny pomnik, także upamiętniający Polaków ratujących Żydów. Ten konkurs zorganizowała Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, a pomnik ma stanąć przy pl. Grzybowskim w Warszawie, obok kościoła Wszystkich Świętych.

Pomnik Ratującym – Ocaleni, którego powstanie nadzoruje Fundacja Pamięć i Przyszłość zostanie zrealizowany według jednego z pięciu projektów, które właśnie wyłoniono ze wszystkich zgłoszonych prac. Ich oceny dokonało jury w składzie: Michael Berkowicz (USA), architekt, przedstawiciel Fundatora; Michael J. Crosbie (USA), architekt; Jarosław Kozakiewicz (Polska), rzeźbiarz; Rainer Mahlamäki (Finlandia), architekt; Marek Mikos (Polska), architekt, Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego m.st. Warszawy; Maciej Miłobędzki (Polska), architekt; Oren Sagiv (Izrael), architekt, kurator; Jakub Szczęsny (Polska), architekt, sędzia referent; Hanna Szmalenberg (Polska), architekt, rzeźbiarz; Milada Ślizińska (Polska), krytyk sztuki, Przewodnicząca Jury.

W finale konkursu na projekt pomnika Ratującym – Ocaleni znalazły się następujące propozycje (przy nazwiskach autorów publikujemy krótkie opisy, jakie sami przygotowali):

1. Andrzej Bulanda, Jadwiga Grajczyk:
Wybór lokalizacji pomnika i jego przesłanie mają w sposób uniwersalny opowiadać historię ratowania polskich żydów podczas II wojny światowej. Elementami kompozycji pomnikowej są: drzwi, Ogród Nadziei, Droga Sprawiedliwych, aleja Ireny Sendelerowej, Ławeczka Karskiego, Tablica żegoty, Trasa Zagłady żydów, pomnik Bohaterów, Drzewo życia. Patronami ideowymi Upamiętnienia są Jan Karski i Irena Sendlerowa, którzy uosabiają postawy Polaków ratujących żydów. Założony w projekcie gest otwarcia drzwi ma skłonić do refleksji nad przeżyciami Ratujących i szukających ocalenia, a także do refleksji nad kondycją człowieka w czasie zagrożenia.

2. Grzegorz Dutka, Szymon Wróblewski
Głównym założeniem tego projektu Upamiętnienia jest nowe ukształtowanie części terenu, łagodne podniesienie jego zewnętrznej powłoki przy jednoczesnym obniżeniu jego centralnej części, w której zostaną uformowane tarasy. Powstała w ten sposób przestrzeń ma być rodzajem enklawy-ogrodu, miejscem odpoczynku w mieście. Ważnym element projektu jest ściana zawierająca zapis historii Sprawiedliwych.

Realizacja koncepcji wymaga znacznego przekształcenia krajobrazu. Jednocześnie ta forma upamiętnienia nie ogranicza możliwości korzystania z parku, tworzy wręcz przestrzeń dla nowych aktywności.

3. Eduard Freudmann, Gabu Heindl
Projekt zakłada zasadzenie lasu-pomnika, który będzie symbolizował nieznaną liczbę uratowanych Żydów. Osikowa monokultura, składająca się z około 10 tysięcy drzew, miałaby powstać w wyniku działania wspólnotowego, z udziałem okolicznych mieszkańców. Nadanie nazwy pomnikowi również miałoby wyniknąć w trakcie jego tworzenia. W lesie, będącym miejską przestrzenią rekreacyjną, powstaną dwie polany, przypominające kształtem pomniki Bojowników Getta Warszawskiego stojące przed wejściem do Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Większa z nich będzie służyła jako przestrzeń różnorodnych wydarzeń publicznych.

4. Studio Pez Pedro Pena Jurado, Daniel Zarhy
Koncepcja zakłada stworzenie pomnika w formie wykopaliska archeologicznego. Jej twórcy chcą odnaleźć i wydobyć pozostałości domów, w których uciekinierzy znajdowali schronienie i które potwierdzałyby odwagę Polaków ryzykujących własne życie dla innych. Pomnik-wykopalisko odkrywałby ślady typowego budynku mieszkalnego, które niegdyś istniały na Muranowie. Odkryte ceglane ściany stałyby się elementami krajobrazowymi, a wnętrza mieszkań – przestrzeniami upamiętniającymi, kontemplacyjnymi i miejscem spotkań. Mieszkańcy mieliby możliwość uczestnictwa w samym procesie „wydobywania” śladów, prowadzącym do wybudowania pomnika.

5. Mateusz Tański
Twórcy pomnika zadają sobie pytanie o to, jakimi wartościami kierowali się ludzie pomagający Żydom w obliczu śmierci własnej i swoich podopiecznych. Jedni – wiarą w Boga i miłością bliźniego, dla innych istotna była zasada tolerancji i poszanowania praw jednostki. Wszyscy Sprawiedliwi w chwili najwyższej próby otworzyli się na drugiego człowieka. Założeniem projektu pomnika jest upamiętnienie tych szczególnych relacji między Ratującymi i Ocalonymi. Wedle koncepcji pomnik ma symbolicznie otwierać się na budynek Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN i zostanie zlokalizowany w sąsiedztwie alei drzew, w południowym narożniku parku, w oddaleniu od głównych ciągów komunikacyjnych. Ma być łagodny w wyrazie, tak jak skromni i nieszukający poklasku pozostali sami Sprawiedliwi.

Pięć projektów pomnika Ratującym – Ocaleni jury wybrało spośród nadesłanych z 16 krajów 136 architektoniczno – rzeźbiarskich propozycji. Zwycięzcę konkursu mamy poznać w kwietniu tego roku.

Źródło informacji i ilustracji: raff.org.pl

Nie przegap okazji!!!

zapisz się do naszego newslettera