Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera


Architektura bezkrytyczna

 

Czas czytania: ~4 min


Architektura bezkrytyczna

 

nlMWCnNLGNfmBZxE8BbGdKJcTrHtRDvlT3JguitcTlhU4PNbLk3TbxVP2dHD_nawratekmaly.jpg
Jaka jest różnica pomiędzy architektem a clubberem ? Clubber bawi się za własne pieniądze. Architektura krytyczna, którą Peter Eisenman chciałby widzieć jako ciągły proces kwestionowania zastanych mechanizmów społecznych i politycznych, narodzony po Rewolucji Francuskiej – nie istnieje. Opinia o artystach, którą wyśpiewywał kiedyś Kazik w znanej piosence, dotyczy jeszcze bardziej architektów. To bynajmniej nie Gropius i Mies van der Rohe z obrzydzeniem odrzucili nazizm – to nazizm najpierw, wbrew zapewniającym o swej przydatności modernistycznym architektom, zrezygnował z nich. Architekci bowiem mają nieokiełznaną skłonność do silnych ideologii, dużych pieniędzy i władzy. I nie może być inaczej – silne ideologie usprawiedliwiają formalne eksperymenty które architekci tak uwielbiają. Duże pieniądze pozwalają je przeprowadzać i w ogóle pozwalają budować cokolwiek. Władza natomiast dowartościowuje i pomaga niwelować biurokratyczne, finansowe i techniczne problemy. Dlatego nie istnieje architektura krytyczna. Czasem architektura udaje taką, ale jest to jedynie opowiedzenie się za silną opozycją. Architektura, która powstawała w Polsce w latach osiemdziesiątych – przede wszystkim architektura kościołów katolickich, na pierwszy rzut oka mogłaby się wydawać wspaniałym przykładem anty-totalitarnego zaangażowania polskich architektów. W istocie jednak nikt nie płacił wtedy tak dobrze jak Kościół, nikt nie dostarczał silniejszej idei niż katolicko-lewicowy solidaryzm społeczny pierwszej Solidarności, nikt w końcu nie był w stanie dostarczyć większej satysfakcji i poczucia, że robi się coś ważnego. Czyż jakikolwiek architekt może wymagać więcej? Zmiany w architekturze, które przyniosły lata dziewięćdziesiąte, spowodowane zostały całkowitą zmianą kulturowego paradygmatu. Sam wyrażałem żal, że idee na których ufundowana była architektura lat osiemdziesiątych „...wyparowały pod wpływem gorącego pieniądza lat dziewięćdziesiątych” Jednakże ten żal był czysto irracjonalny – architektura jest sztuką bezkrytyczną, jej stosunek do dominującej ideologii jest zawsze admiratywny. Jaki ustrój – taka architektura. Ta właściwość architektury w sposób oczywisty usprawiedliwia samych architektów oraz demaskuje dominujące ideologie. Z jednej więc strony twórcy architektury jawią się nam jedynie jako bezwolni niewolnicy wypełniający rozkazy sił silniejszych niż Zeitgeist, z drugiej zaś, architektura jako taka staje się wspaniałym lustrem prawdy, w której odbijają się prawdziwi władcy naszej kultury, naszych dusz i wyobraźni. Mimo wampirycznego rodowodu – nie są w stanie uniknąć zdemaskowania. Architektura jest lustrem doskonałym. Choć, oczywiście, nie każdy potrafi w nie w odpowiedni sposób zajrzeć. Załóżmy jednak, że wśród architektów procent ludzi wrażliwych i nie pozbawionych skrupułów nie odbiega rażąco od średniej w całej populacji. Załóżmy, że tacy architekci, oprócz zarabiania pieniędzy i zaspokajania swych ambicji od czasu do czasu chcieliby zrobić coś, co posiada siłę i wartość modernizującą, zmieniającą zgniłe formy społeczne, kulturowe i polityczne. Czy istnieje sposób by zrobić coś wbrew dominującej ideologii i władzy (pomysł by robić coś wbrew pieniądzom póki co porzućmy jako zbyt utopijny – nawet architektura low-tech coś kosztuje)? Ewa Rewers sugeruje ekstazę i ironię. Ja dodałbym jeszcze transgresje. Być może są to furtki, którymi architekci mogą prześlizgnąć się do piwnic w których czają się opozycjoniści dzisiejszego świata. Bardziej jednak prawdopodobne wydaje się, że to tylko drzwi na inne salony. Prezentowany tutaj jako ilustracja projekt konkursowy na rodzaj mega-struktury w Rydze (konkurs nigdy nie został rozstrzygnięty) jest taką ironiczno-ekstatyczną odpowiedzią na żądanie rosyjskiego klienta, który w stolicy Łotwy zażyczył sobie ponad 45 kondygnacyjnego budynku, który miał przyćmić wszystko to, co stoi w okolicy. Zarówno ironia jak i ekstaza są czytelne – pytanie czy to wystarczy by zakwestionować nacjonalistyczno-imperialny kontekst. Nie ma odpowiedzi, a brak rozstrzygnięcia konkursu powoduje, że tak już pewnie pozostanie. Lepszą chyba propozycją jest kościół w Czechowicach Dziedzicach zaprojektowany przez Stanisława Niemczyka . Transgresyjny charakter tego budynku wynosi go ponad typową architektoniczną mierzwę, choć trzeba też przyznać, że Stanisław Niemczyk miał ułatwione zadanie – idee, które kościół wyraża są prawdopodobnie tożsame z tymi w które ten architekt wierzy. Również więc i ten budynek – mimo tego że jest szczery i uczciwy oraz kwestionuje panoszący się duch czasu, nie jest architekturą krytyczną. Jest architekturą transgresji lokalnej, w sensie geograficznym i ideowym. Transgresji wspólnoty. Architektura pozostaje więc zazwyczaj bezkrytyczna. Na nieszczęście architektów i ku uciesze krytyków. Krzysztof Nawratek, Kraków. Autor wydanej właśnie przez wydawnictwo Universitas książki „Ideologie w przestrzeni – próba demistyfikacji”. Strona autora http://msoa.w.interia.pl Przypisy: Architektura postkrytyczna, Peter Eisenman, http://www.sztuka architektury.pl/index.php?ID_PAGE=559 Krzysztof Nawratek, Ideologie w przestrzeni. Próby demistyfikacji. Kraków 2005 Ewa Rewers, Post-Polis. Wstęp do filozofii ponowoczesnego miasta, Kraków 2005 http://www.jcho.bielsko.opoka.org.pl/index.html
86gS0elzQL4jdrh7Ke2jVKlvA60iTmvzqYq94dTBNoRbEaJuSy54uFdmXfRc_nawratekmaly2.jpg

Podepnij swój artykuł

Podoba Ci się nasza działalność ? Postaw kawę dla Grupy Sztuka Architektury!
Postaw mi kawę na buycoffee.to

tagi

Piramida odnowiona
Piramida odnowiona

25 marca 2024 roku w sanatorium Narcyz zameldowali się pierwsi kuracjusze. Obiekt, razem z kilkunast ...

Konferencja Kolor w architekturze
Konferencja Kolor w architekturze

W ostatnich latach kolor stał się bardziej popularny. Po inspirowanej modernizmem modzie na biel i m ...

Zagłosuj w Plebiscycie Polska Architektura XXL 2023. Wybierz najlepszą realizację architektoniczną minionego roku.
Zagłosuj w Plebiscycie Polska Architektura XXL 2023. Wybierz najlepszą realizację architektoniczną minionego roku.

Weź udział w Plebiscycie Polska Architektura XXL 2023 i oddaj swój głos na najlepszą realizację arch ...

KOMENTARZE
Komentarze
Brak komentarzy
Zaloguj się, aby dodać komentarz

Opinie
ZOBACZ TAKŻE

PRACA:
Zatrudnię
  • Zatrudnię

Nie przegap okazji!!!

zapisz się do naszego newslettera