Bez miękkiego lądowania

Data dodania: 28.09.2010 Czas czytania: ~8 min

qV9OWlNkg4ABW94Z7j2BcOfSJJsshPd4ejD7vt8Yr16lHM1cwts1L2s5qib7_emergexit1.jpg

„I’m confused”. W dyskusji grupy obcokrajowców wychodzących z polskiego pawilonu na weneckim Biennale Architektury te słowa powtórzyły się kilkakrotnie. Trudno nie przyznać im racji. Opuszczając wystawę, odczuwa się zakłopotanie. Bo właściwie trudno powiedzieć, o co w niej chodzi… Ideą przewodnią polskiej instalacji „Emergency Exit” na 12 Biennale Architektury w Wenecji jest „próba przekroczenia logiki miejskiej rzeczywistości poprzez stworzenie „przenośnych dziur teleportacyjnych”: przestrzeni pomiędzy, obszarów niepewności i wątpliwości, nieciągłości czasoprzestrzennych takich jak porzucone czy niewykończone budynki, miejsca katastrof czy wypadków, nielegalne targowiska, dachy czy tunele.” . W ten sposób autorki – artystka Agnieszka Kurant i architekt Aleksandra Wasilkowska pracujące z kuratorem Eliasem Redstonem – chciały pokazać, że miasto jest organizmem złożonym i nieprzewidywalnym, który zbudowany jest nie tylko z warstwy materialnej, ale także nakładającej się na nią niematerialnej sfery wyobrażeń, mitów, plotek i fantazji. Obecność tej drugiej sprawia, że projektanci miast – architekci i urbaniści – nie są w stanie zaplanować, czy choćby przewidzieć wszystkich procesów, jakie będą zachodzić w kreowanej przez nich przestrzeni, jak będzie ona funkcjonować. Istnienie tej nieuchwytnej „wartości dodanej” z jednej strony stanowi zagrożenie dla porządku i bezpieczeństwa, z drugiej jednak pozwala uniknąć zamknięcia w ściśle uporządkowanych, a przez to ograniczających strukturach i umożliwia spontaniczne działania będące wyrazem wolności jednostki. To właśnie wolność dająca szansę na zaspokajanie różnych, często sprzecznych, potrzeb mieszkańców miast jest źródłem modyfikacji kształtowanego przez planistów porządku. Prawdziwymi twórcami miasta są więc nie projektanci, a codzienni użytkownicy wchodzący w emocjonalne relacje z otaczającą ich przestrzenią. Zwiedzający polską ekspozycję zostaje postawiony w sytuacji wyjątkowo trudnej. Po pierwsze dlatego, że chcąc dowiedzieć się, co tak naprawdę powinien w pawilonie Polonia zobaczyć, musi zgłębić towarzyszący wystawie opis kuratorski. Po drugie – wymaga się od niego, żeby na podstawie namiastki tego, o czym przeczytał oraz projekcji wideo wyobraził sobie, jak miała ona funkcjonować i czego mógłby wówczas doświadczyć. Trudno oczekiwać, że w natłoku wrażeń towarzyszących zwiedzaniu dziesiątek innych wystaw, uda się go do tego nakłonić. Szansa została zmarnowana. A szkoda, bo myśl leżąca u podstawy polskiej prezentacji pozwalała mieć nadzieję na ekspozycję interesującą i angażującą widzów. Podjęty przez jej autorów problem jest niewątpliwie ważny i wart uwagi, a przy tym doskonale wpisuje się w przyświecający tegorocznemu biennale temat „spotkania ludzi w architekturze” i ich relacji z otaczającą przestrzenią. Punkt wyjścia był dobry, problemem okazała się materializacja idei. Oddając autorkom pracy sprawiedliwość, przyznać trzeba, że pod względem wizualnym instalacja prezentuje się ciekawie. Ułożona z metalowych klatek do transportu drobiu konstrukcja tworzy intrygującą, piętrzącą się pod sufit strukturę architektoniczną. Odbijające się od niej światło reflektorów rozjaśnia pogrążone w ciemności wnętrze i w połączeniu z niebieskim blaskiem neonów („Emergency Exit” i „Jump at your own risk”) wprowadza tajemniczy, oniryczny nastrój. Ale przecież nie tylko o efekt estetyczny chodzi, zwłaszcza że, zgodnie z założeniem twórczyń wystawy, ta surrealistyczna konstrukcja miała być tylko narzędziem – kryć w sobie „drogę na szczyt”. Pokonawszy ją, widz miał spojrzeć na kłębiące się w dole chmury i „na własne ryzyko”, z bijącym z niepokoju sercem oddać skok w mroczną otchłań, gdzie czekać miał na niego materac zapewniający miękkie lądowanie. Tak skonstruowana wystawa miała wciągać zwiedzających w interakcje, dać im szansę doświadczenia symbolicznego skoku w inną rzeczywistość, będącego metaforą „ostatecznej wolności i miejskiego eskapizmu” i, co ważne, dostępnego dla wszystkich. No właśnie. Miał. Miała. Miało. Mówiąc o wystawie w polskim pawilonie najwięcej uwagi poświęca się założeniom jej twórców. Tymczasem widz dostaje półprodukt, ułamek tego, w czym mógłby uczestniczyć, gdyby znalazł się w niewielkim gronie wybranych. Dostęp do „eksperymentu z wolnością” okazał się bowiem niezwykle elitarny – możliwy był jedynie w „fazie testowej” (cokolwiek to w przypadku wystawy oznacza). Na zwykłych śmiertelników czeka zaś wspomniana budowla z klatek, monitor, na którym można zobaczyć, jak wyglądały „skoki w chmury” oraz wyświetlany na podłodze o stóp konstrukcji obraz skaczącej postaci. Nie ma obłoków, wejście na konstrukcję jest zagrodzone, a zwiedzających wita kartka z informacją, że wdrapywanie się na instalację jest zabronione. Wszystko to sprawia, że dość szybko zaczyna się szukać tytułowego „wyjścia awaryjnego”. Autorzy wystawy mówią o skoku w nieznane jako spontanicznych, ekscytujących działaniach umożliwiających wyrwanie się ze zbyt racjonalnej rzeczywistości. Ale rozpatrywana w kontekście ucieczki od codzienności konstrukcja z klatek przestaje być po prostu „skocznią”, a zaczyna nasuwać myśl o opresji, o architekturze i mieście, które ograniczają i są źródłem zniewolenia. Stąd już tylko krok do konkluzji, że skok w tajemniczą otchłań to nie tyle „teleportowanie się” w inny wymiar w poszukiwaniu nowych doświadczeń czy poddanie się własnym emocjom i pragnieniom wykraczającym poza sztywne ramy obowiązujących systemów, co desperacka ucieczka z wrogiej rzeczywistości. W obliczu braku miękkiego materaca oraz chmur, które spowijałby instalację aurą niedosłowności, rzucony na podłogę obraz spadającego człowieka nasuwa raczej skojarzenia ze skokiem samobójcy niż z podniecającym, nowym doznaniem rzucenia się w nieznane. „Dziury teleportacyjne” to jednak nie koniec zaszyfrowanych w polskiej instalacji znaczeń. Kształt zbudowanej z klatek struktury, przywołujący na myśl abstrakcyjną konstrukcję architektoniczną, w założeniu autorek „nawiązuje do form niszczejących monumentalnych obiektów sportowych takich jak skocznia narciarska na warszawskim Mokotowie” i w ten sposób staje się „surrealistycznym symbolem architektury okresu peerelowskiego, obecnie w stanie ruiny”. Jej celem jest zaś „zapoczątkowanie nowego fikcyjnego sportu miejskiego”. W tej sytuacji nasuwa się pytanie, co łączy dwa główne wątki wystawy? Czy odwołanie do sportu nie jest przypadkiem dodanym nieco na siłę ukłonem w stronę pierwotnej koncepcji Redstone’a, który zakładał, że polska ekspozycja będzie się odnosić do historii przestrzeni sportowo-rekreacyjnych w różnych systemach politycznych, a także prezentować potencjał budynków i przestrzeni publicznej w promowaniu uprawiania sportu? W kontekście idei przewodniej, odniesienia do sportu i architektury modernistycznej wydają się niezrozumiałą próbą implikowania kolejnej warstwy znaczeń niewiele wnoszących do samego tematu. Biorąc pod uwagę zarówno na efekt, jak i wydarzenia, które doprowadziły do powstania polskiej wystawy na Biennale Architektury w Wenecji w 2010 r., szczególnego znaczenia nabiera jej tytuł. Cała historia jawi się bowiem jako „wyjście awaryjne” – począwszy od nierozstrzygniętego konkursu, na który, zdaniem jurorów, nie wpłynęła ani jedna praca na zadowalającym poziomie, przez wybór kuratora z zewnętrz – Eliasa Redstone’a – którego organizator polskiej wystawy, galeria Zachęta, dokonał na podstawie nieoficjalnych konsultacji z niewielkim gronem ekspertów (w tym kuratorami poprzedniej, nagrodzonej Złotym Lwem polskiej wystawy), po ogłoszenie przez Redstone’a kolejnego, tym razem zamkniętego konkursu dla kliku znanych mu pracowni architektonicznych. W efekcie wybrano pracę Kurant i Wasilkowskiej, które startowały w pierwszym, otwartym konkursie i były najbliżej zwycięstwa, tyle że ich projekt uznano za niemożliwy do zrealizowania (jak się okazało, ten drugi też zrealizowany został tylko częściowo). Protesty i kontrowersje, jakie towarzyszyły narodzinom polskiej wystawy, przyćmiły dyskusję nad jej, ciekawą skądinąd, ideą. Pozostała ona także w cieniu niepowodzenia, jakim okazała się sama ekspozycja. Kolejne rozczarowanie przyniosła przygoda z Eliasem Redstonem, który jest przecież uznanym i doświadczonym kuratorem, mającym w swoim dorobku współpracę z tak prestiżowymi instytucjami jak The Architecture Foundation w Londynie, Tate Modern, Victoria & Albert Museum, Design Museum czy nowojorskim MoMA. Oczekiwania mogły więc być duże. Tymczasem trudno oprzeć się wrażeniu, że albo rolę kuratora polskiej wystawy na Biennale Architektury potraktował jako zajęcie mocno marginalne, albo jemu także zabrakło pomysłu, co z tym fantem zrobić. Mało tego, dobry scenariusz to jedna strona medalu, a jego realizacja – druga. Wystawa po prostu nie działa. Kurator i autorki pracy nie przewidzieli, że okaże się niebezpieczna dla odbiorców. Konieczne stało się wyeliminowanie z niej tego, co najciekawsze i de facto stanowiące jej kwintesencję. Nie bez powodu na twarzach wychodzących z polskiego pawilonu widać wielki znak zapytania. Decyzja Zachęty była skokiem ryzykownym. Mógł się on zakończyć sukcesem – na materacu amortyzującym wcześniejsze kontrowersje i ostrą krytykę, w myśl zasady, że zwycięzcy zawsze mają rację. Stało się jednak inaczej. Miękkiego lądowania nie było. Daniela Szymczak

FNKwwCcKHolG0yjDNN5sbOq6jQAfEJUJq33k97d9dKjadGxeXl33VCdWJuEc_emexit2.jpg

t6GLT8vXdKCpx3SrNh3lgZvuXbVHKpA2HUpjYTn1TC5AsWK8wiJ0o0TmMxf5_emergexit3.jpg

Podepnij swój artykuł

Podoba Ci się nasza działalność ? Postaw kawę dla Grupy Sztuka Architektury!

tagi

Warto przeczytać

Zobacz wszystkie

Biura dla studentów

Lipowy Office Park przy ul. Żwirki i Wigury w Warszawie został wybudowany w 2009 roku przez firmę Ho ...

Nagroda Architektoniczna Prezydenta m.st. Warszawy vol. 10 - wyniki konkursu architektonicznego

To była jubileuszowa, dziesiąta edycja konkursu o Nagrodę Architektoniczną Prezydenta m. st. Warszaw ...

Budowa Kulturoteki coraz bliżej

W warszawskiej dzielnicy Wesoła być może już niedługo powstanie wyczekany budynek łączący bibliotekę ...

KOMENTARZE

Komentarze

Brak komentarzy

Zaloguj się, aby dodać komentarz

Zrównoważone certyfi...

Raport pt. Zrównoważone certyf...

Poradnik projektowan...

"Poradnik dobrych praktyk w pr...

Kolor, przestrzeń, n...

Emocjonalne odczuwanie kolorów...

Józef Rykwert odkryw...

Narodowy Instytut Architektury...

ZOBACZ WSZYSTKIE

c poszukuje architekta i asyst...
PL+sp. z o.o. ARCHITEKT DO ZESPOŁU PROJEKTOW...
Piotr Płaskowicki Architekt ASYSTENT ARCHITEKTA / PRACA ZD...
Studio Linea Architektka/Architekt
PPA podczaszy pracownia archit... asystent/ka architekta, wizual...
TOPROJEKT ZOBACZ WSZYSTKIE

Wykonam wizualizacje wnętrza
Inwentaryzacje architektoniczo...
Szukam praktyk/ pracy
Szukam stażu sierpień- stycze...
Arquitecto
ZOBACZ WSZYSTKIE

KSIĘGARNIA

BESTSELLER TYGODNIA

Autor: praca zbiorowa

Teorie i manifesty architektury współczesnej

Wydana po raz pierwszy w 1997 roku antologia pt. "Theories and Manifestoes of Contemporary Architecture", jest spójnym i przemyślanym wyborem tekstów najważniejszych myślicieli oraz praktyków architektury współczesnej.

WARTO PRZECZYTAĆ

Teorie i manifesty polskich architektów

Przestrzenie serca. Psychogeografia życia codziennego

PRZEJDŹ DO KSIĘGARNI

Nie przegap okazji!!!

zapisz się do naszego newslettera

Akceptuję regulamin

25 maja 2018 roku zaczęło obowiązywać Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (określane jako „RODO”, „ORODO”, „GDPR” lub „Ogólne Rozporządzenie o Ochronie Danych”). W związku z tym chcielibyśmy poinformować Cię o przetwarzaniu Twoich danych oraz zasadach, na jakich będzie się to odbywało po dniu 25 maja 2018 roku. Poniżej znajdziesz podstawowe informacje na ten temat. O jakich danych mówimy? Chodzi o dane osobowe, które są zbierane w ramach korzystania przez Ciebie z naszych usług, w tym stron internetowych, serwisów i innych funkcjonalności udostępnianych przez Grupę Sztuka Architektury, w tym zapisywane w plikach cookies, w formularzach kontaktowych, które są instalowane na naszych stronach przez nas oraz naszych Zaufanych Partnerów, tj. firmę Royalad oraz firmę Gemius Polska. Każdemu przysługuje prawo: • Prawo dostępu do danych - prawo do zażądania kopii posiadanych przez nas informacji; • Prawo do sprostowania - prawo do poprawiania nieprawidłowych lub niekompletnych danych, które są w naszym posiadaniu; • Prawo do bycia zapomnianym - w pewnych okolicznościach można złożyć wniosek o usunięcie przechowywanych przez nas danych; • Prawo do ograniczenia przetwarzania - w przypadku spełnienia określonych warunków prawo do ograniczenia przetwarzania danych; • Prawo do przenoszenia - prawo do przekazania danych, będących w naszym posiadaniu do innej organizacji; • Prawo do sprzeciwu - prawo sprzeciwiania się niektórym rodzajom przetwarzania, takim jak na przykład marketing bezpośredni; • Prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego, tj. Prezesa Urzędu ds. ochrony danych osobowych. Dane w każdym przypadku podawane są dobrowolnie. W przypadku chęci wycofania zgody na przetwarzanie danych lub wniesienia sprzeciwu, dane, tj. wyłącznie imię i nazwisko, adres e - mail, numer telefonu będą nam także potrzebne, abyśmy mogli precyzyjnie ustalić czyje dane będziemy obowiązani usunąć. Nie będziemy jednak prosić o więcej danych niż podczas ich pobierania. W tym zakresie także dane podawane są dobrowolnie, jednakże ich niepodanie uniemożliwi nam spełnienie prośby, jeżeli nie będziemy w stanie poprawnie zweryfikować tożsamości.

Wyrażam zgodę na zamieszczenie moich danych w bazie KLAXON w celach marketingowych zgodnie z ustawą z dnia 29.08.1997 r. o ochronie danych osobowych, Dz. U. Nr 133, poz. 833. Zgadzam się na otrzymywanie informacji o charakterze handlowym zarówno ww Spółki jak i podmiotów współpracujących.

Wyrażam zgodę na zamieszczenie moich danych osobowych w bazie KLAXON i wykorzystywanie ich w celach marketingowych w Spółki zgodnie z ustawą z dn. 29.08.1997 r. o ochronie danych osobowych, Dz. U. Nr 133, poz. 833.

Kontakt

[email protected]

tel: 691 233 249, 723 443 440

ul. Górczewska 216 lok 401, 01-460 Warszawa

Opinie

Praktyka

Specjalne