Korzyści z pisemnej umowy o prace projektowe w zakresie Prawa Autorskiego

Aspekty prawno - autorskie przy wykonywaniu prac projektowych są pierwszoplanową kwestią zarówno dla architekta jak i inwestora. To te zagadnienia decydują o możliwym sposobie wykorzystania projektu architektonicznego. Z tego powodu uczestnicy procesu inwestycyjnego winni większe znaczenie przykładać do kwestii z tym związanych, decydować się na zawieranie umów w formie pisemnej i regulację tych kwestii w sposób jak najbardziej szczegółowy, co w praktyce zapobiega wielu sporom.

Obecnie projekty budowlane dla małych inwestycji często wykonywane są na podstawie umowy ustnej. Z tego powodu istotnego znaczenia nabiera skuteczność przeniesienia praw autorskich na inwestora. Z ogólnej zasady wyrażonej w art. 67 ust. 5, 53 i 41 ust. 2 pr. aut. wynika, że umowy obejmujące prawa autorskie winny być zawarte w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Wyjątkiem od tej zasady jest umowa udzielająca licencji niewyłącznej. Już z powyższego wynika, że nie zawarcie umowy w formie pisemnej, nie może doprowadzić do przeniesienia praw autorskich na inwestora, a jedynie może go upoważnić do korzystania z tych praw w określonym zakresie, co jest istotą umowy licencji. Brak pisemności umowy rodzi jednak istotny problem, gdyż prawo autorskie wymaga w umowie wyraźnego określenia pól eksploatacji utworu, na których upoważniony, w tym wypadku inwestor, będzie uprawniony do korzystania z utworu. Brak pisemnej umowy powoduje, że ww. warunek nie jest spełniony. Ma to istotne znaczenie, gdyż polami eksploatacji utworu, są m.in. powielanie utworu różnymi sposobami reprograficznymi, cyfryzacja utworu, udostępnienie utworu osobom trzecim itd.

Z uwagi na powyższe ustawodawca w art. 61 pr. aut. wprowadza wyjątek w zakresie projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego wskazując, że jeżeli umowa nie stanowi inaczej, nabycie od twórcy egzemplarza projektu obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednej budowy. Innymi słowy, nabywając egzemplarz projektu architektonicznego, inwestor nabywa prawo do takiego korzystania z projektu, jaki jest konieczny do wybudowania obiektu, ale jednocześnie są to granice dozwolonego korzystania z przekazanej dokumentacji. Inwestor tym samym nie może korzystać z projektu w inny sposób, np. nie może przekazać tego projektu innej osobie, by po drobnych zmianach wykorzystać go do stworzenia innego obiektu, bądź folderu reklamowego.

Tak określony zakres rzeczowy powyższego przepisu, nie daje dostatecznej ochrony inwestorowi. W praktyce projekt architektoniczny a nawet wykonany na jego podstawie projekt wykonawczy podlega w trakcie realizacji budowli wielu zmianom. Zasadą wypływającą z art. 49 ust. 2 pr. aut. jest zakaz dokonywania w utworze, bez zgody twórcy, jakichkolwiek zmian. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy zmiany są spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić. W praktyce większość zmian spowodowana jest nie oczywistą koniecznością, o której mowa powyżej, a zmianą koncepcji inwestora. Problem nie występuje w sytuacji, gdy budowla objęta jest nadzorem autorskim architekta będącego autorem projektu, który w ramach pierwotnej umowy z inwestorem czyni zmiany w swoim projekcie. Problemy pojawią się, gdy nadzór autorski wykonuje inny architekt, bowiem bez odrębnej zgody twórcy projektu, nie można dokonać w nim nawet mało istotnych zmian. Podobnie rzecz się ma w sytuacji przebudowy istniejącego budynku, gdyż nowy projekt, będzie projektem zależnym wobec pierwotnego, a na to inwestor winien mieć zgodę autora pierwotnego projektu architektonicznego.

Brak odmiennych uregulowań w umowie między projektantem a inwestorem powoduje, że projektant nie jest ograniczony odnośnie rozporządzania przysługującym mu prawem autorskim do projektu. Powoduje to możliwość wykorzystywania przez projektanta, stworzonego przez niego projektu dla innych inwestycji, celów reklamowych lub innych. Jeszcze raz podkreślić należy, że odmienne uregulowanie tej kwestii musi wiązać się z zawarciem umowy w formie pisemnej i wyraźnym uregulowaniem tej kwestii w treści umowy.

Zaznaczyć należy, że na jeden projekt budowlany może składać się kilka utworów, z których każde będzie chroniona prawem autorskim. Dotyczy to koncepcji architektonicznej, a także projektu konstrukcyjnego i projektów branżowych, które mogą w pewnych sytuacjach stanowić utwory zależne w stosunku do projektu architektonicznego. Przeważa obecnie stanowisko, że inwestor nabywając egzemplarz projektu architektonicznego nabywa prawo wykorzystania całej dokumentacji projektowej, w tym projektów branżowych i projektu konstrukcji, nawet jeśli z jakichś względów architekt, który jest bezpośrednim kontrahentem inwestora, nie miał uprawnień do udzielenia w tym zakresie licencji. Powyższy przepis dotyczy bowiem wyłącznie nabycia projektu architektonicznego jako całości. Przepis ten nie ma zastosowania do nabycia praw do utworów zależnych w postaci projektów branżowych i konstrukcji. Dotyczy to najczęstszej sytuacji zlecania przez architekta ich wykonania podwykonawcom. Badanie kiedy takie projekty są utworami odrębnymi jest skomplikowane i tym bardziej zasadnym jest każdorazowe zawieranie pisemnej umowy pomiędzy architektem a wykonawcami projektów branżowych i konstrukcji, w których uregulowane zostaną kwestie prawnoautorskie. Powyższe nie dotyczy jedynie sytuacji, gdy projekty branżowe wykonywane są w ramach umowy o pracę.

Współpraca: adwokat Kamil Keller, Kancelaria Adwokacka K. Keller

Nie przegap okazji!!!

zapisz się do naszego newslettera