Galeria przebudowa Rynku w Starym Fordonie - „Polska Architektura XXL 2024”

Głównym założeniem projektu jest stworzenie reprezentacyjnej przestrzeni małego miasta, będącego jego wizytówką, ale jednocześnie sprzyjającej spotkaniom mieszkańców, gdzie w kameralnej atmosferze mogą spędzić czas ze znajomymi i gośćmi.

Wcześniej rynek był przestrzenią źle funkcjonującą, oddzieloną pasem krzewów i parkingiem od bryły kościoła, z centralnie ulokowanym pomnikiem ofiar II W.Ś i intensywnym ruchem samochodowym wokół rynku.

Przebudowa przeorganizowała układ funkcjonalny płyty rynku, wyznaczając swego rodzaju strefy stanowiące sprzężone bezpośrednio ze sobą wnętrza urbanistyczne. Zabieg ten pozwolił zrealizować wielofunkcyjny program wymagany przez zmawiającego, jednocześnie tworząc atrakcyjną przestrzeń, która spotkała się z ciepłym przyjęciem mieszkańców i odwiedzających. Projekt jest wynikiem ogólnokrajowego konkursu.

Istotnym tłem projektu jest próba zaznaczenia współistnienia w nim niegdyś trzech kultur. W projekcie zaznaczone jest to stworzeniem demokratycznej przestrzeni publicznej, gdzie każdy, niezależnie od wieku może czuć się swobodnie i spędzać czas, uczestnicząc w aktywnościach licznie organizowanych przez lokalną społeczność.

W sensie materialnym historyczna wielokulturowość zaznaczona jest podkreśleniem osi spinającej całą dzielnicę. Na odcinku kilkuset metrów łączy ona bryły trzech świątyń - dawny kościół ewangelicki z jego ceglaną bryłą, kościół katolicki z jasną, tynkowaną neobarokową fasadą oraz budynek dawnej synagogi, która długi czas była drewniana, a drewno występowało powszechnie w konstrukcji antresoli dla kobiet, czy charakterystycznych zabudowanych tarasów – szałasów na czas święta Sukkot.

Materiały te znalazły swoje zastosowanie w stworzeniu masywnej ławy podkreślającej wspomnianą oś na odcinku płyty rynku. Powstała ona dzięki przesunięciu osi ulicy zapewniając jedynie minimalny uspokojony wąski przejazd, tworząc miejsce dla szerokiej spacerowej alei. Drzewa lipy stojące wcześniej na skraju chodnika stanowią obecnie centralną część alei, zapewniając cień w półokrągłych kameralnych niszach ceramicznej ławy. Kształt ław, ceramiczny materiał, jak i układ cegieł posadzki nawiązuje do lokalnego detalu. Bliskość rzeki została zaznaczony falującą formą oparcia ławy i odsłonięciem ulicy wiodącej malowniczo nad brzeg Wisły.

Pewną trudność stanowiła konieczność zapewnienia dojazdu do bramy zakładu karnego tworzącego jedną z pierzei rynku. Zaprojektowano w tym miejscu woonerf z kamiennymi obszernymi donicami i nasadzeniami lip kontynuującymi układ lipowej alei - skutecznie maskujący wjazd, natomiast na co dzień tworzy miejsce mikro koncertów i warsztatów, nie zakłócając aktywności na płycie rynku.

We wszystkich tych kulturach symboliczne znaczenie ma woda. Tak i w projekcie znalazła ona centralne miejsce, sprzęgając wszystkie strefy rynku. Rozległa niecka będąca łagodnym zagłębieniem płyty rynku umożliwia zalanie jej 5cm wody, tworząc oczko wodne z lustrzana taflą, natomiast upuszczając wodę do podziemnego zbiornika, umożliwia korzystanie z całej płyty rynku. Całość uzupełniają liczne dysze i projektory, zapewniając w razie potrzeby spektakularne widowisko.

Charakterystyczna orientowana bryła kościoła, odchylona względem pierzei rynku, podkreślona jest ciemną posadzką z geometrycznymi podziałami odpowiadającymi podziałom jego fasady. Efekt ten wzmacnia podobne zorientowanie przesuniętego pomnika, który obecnie wydziela strefę uroczystości upamiętniających, a jego ranga podkreślona jest umieszczeniem go w osi wodnej niecki, tworząc atrakcyjne odbicia i ekspozycję.

Przestrzeń rynku została pozbawiona barier architektonicznych, częściowo wyeliminowany został lub ograniczony do koniecznego minimum ruch samochodowy.

„Polska Architektura XXL 2024”