Galeria Ogrody Ulricha

Ogrody Ulricha to tętniące życiem miejsce spotkań, a także wielofunkcyjna, nowoczesna przestrzeń rekreacji, rozrywki i edukacji powstała dzięki przywróceniu mieszkankom i mieszkańcom warszawskiej Woli XIX-wiecznych szklarni Ulrichów wraz z zabytkowym parkiem. Architekci z pracowni WXCA zachowali tożsamość szklarni najsłynniejszych ogrodników przedwojennej Warszawy, jednocześnie odpowiadając na potrzeby współczesnych użytkowniczek i użytkowników. Projekt połączył też komercyjną funkcję przestrzeni z wymiarem publicznym, stanowiąc ogólnodostępne centrum dla lokalnej społeczności.

Architekci podeszli do realizacji z niezwykłą wrażliwością. Podczas pracy projektowej sięgali do archiwalnych dokumentów, a także współpracowali ze specjalistami w zakresie konserwacji zabytków, w tym z przedstawicielami Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Procesom konserwatorskim zostały poddane mury XIX-wiecznych szklarni wraz z podziemnym korytarzem, a także ceglane kominy. Mury, które nie mogły już pełnić funkcji konstrukcyjnych, projektanci odciążyli systemem wsporczym, a ubytki w nich uzupełnili cegłami wzorowanymi na oryginalnych, które powstały w cegielni na specjalne zamówienie. W podziemnych partiach, w których niegdyś znajdowały się pomieszczenia techniczne, jeszcze dziś na niektórych ścianach zobaczyć można czarny osad pochodzący z czasów, kiedy były tam piece i składowiska węgla – elementy pierwszego w Warszawie systemu centralnego ogrzewania.

Nadziemna konstrukcja szklarni Ulrichów została odtworzona z odwzorowaniem geometrii historycznych dachów, detalami przeszkleń i białej ślusarki. Ściany wewnętrzne zaprojektowano jako pobielone pobiałą wapienną w myśl tradycyjnych praktyk ogrodniczych. Ściany zewnętrzne także przypominają o przeszłości – wysokość pierwotnych brył podkreślono linią boniowania i zmianą faktury fasady. Pamięć o dawnej funkcji miejsca przywrócił też zespół oranżerii we wnętrzach, w których – tak jak kiedyś – rosną egzotyczne rośliny, a także 7-metrowa, zielona ściana z żywą roślinnością. Zabytkowe podziemia, tak jak w przeszłości, są miejscem o charakterze technicznym, dostępnym dla gości dzięki zlokalizowaniu w nich funkcji ogólnodostępnych.

Zabytkowy obiekt został w pełni dostosowany do współczesnych norm pod kątem funkcjonalnym i technicznym. Architekci zastosowali w nich szereg nowoczesnych technologii odpowiadających za optymalizację i ekonomizację zarządzania budynkiem, a także rozwiązań ekologicznych, m.in. Building Management System, system wykrywania przecieków, system retencjonowania wody deszczowej i wykorzystanie jej do podlewania zieleni za pomocą linii kroplującej sterowanej czujnikiem wilgotności gleby, system ogrzewania i chłodzenia budynku z odzyskiem ciepła przy pomocy pompy VRV, który sprzężony jest z układem podgrzewania ciepłej wody użytkowej, energooszczędne oświetlenie LED czy wysokoefektywne okapy filtrujące zapachy w części gastronomicznej. Za sprawą zastosowanych technologii proekologicznych, minimalizujących zużycie energii i wody, obiekty podlegają certyfikacji BREEAM. Jednym z nadrzędnych założeń projektowych było też zachowanie czystości i czytelności formy architektonicznej, dlatego znaczna część infrastruktury technologicznej została ukryta w kanałach podziemnych i pomiędzy nawami szklarni, dzięki czemu znajduje się poza zasięgiem wzroku użytkowników, pozostawiając doświadczenie estetyczne na pierwszym planie. Obiekt dostosowany został do osób z niepełnosprawnościami i pozbawiony barier architektonicznych.

Metamorfozę przeszły także tereny zewnętrzne. Szklarnie z miejskim placem, będącym miejscem wydarzeń kulturalnych i rozrywkowych, płynnie przechodzą w przestrzenie parkowe, które zostały przez architektów powiększone o część powierzchni wcześniej pokrytej betonem, a także zazielenione. Projektanci zaplanowali w nim szpalery drzew owocowych zraszanych dyszami z trybem mgielnym, które mają przywodzić na myśl pejzaż porannego sadu we mgle. W zielonych przestrzeniach wokół szklarni znalazły się też nowe meble miejskie, a także ogród społeczny, będący lokalnym centrum edukacji ekologicznej.

Proces projektowy został poprzedzony konsultacjami z mieszkankami i mieszkańcami dzielnicy zorganizowanymi przez inwestora. Priorytetem dla autorów rewitalizacji było rozpoznanie i zrozumienie kontekstu społecznego, a także egalitarny wymiar przestrzeni przeplatającej funkcje komercyjną z kulturalną, towarzyską i rekreacyjną. W przeszłości żelazne szklarnie i park rodziny Ulrichów słynęły z pionierskich jak na tamte czasy rozwiązań technologicznych. Do tych śmiałych, prekursorskich założeń odwołali się architekci, pisząc najnowszy rozdział tej historii. W tym współczesnym rozdziale Ogrody Ulricha znów tętnią życiem niezależnie od pory roku – są miejscem takich wydarzeń jak targi śniadaniowe, kina letnie czy kiermasze świąteczne.

Polska Architektura XXL 2022
Pracownia: WXCA
Kategoria: Obiekty użyteczności publicznej
Województwo: mazowieckie
Data realizacji obiektu: październik 2022

Zespół WXCA: Marta Sękulska-Wrońska, Szczepan Wroński, Monika Lemańska, Jan Kucza-Kuczyński, Mikołaj Niewęgłowski, Adrianna Bańczerowska, Katarzyna Dudek, Michał Krawczyński, Paulina Pernak, Ewelina Szeląg, Andrzej Bulanda