Marszałek Piłsudski w Wenecji

Po tym, jak polski zespół w 2008 roku otrzymał najwyższe wyróżnienie Międzynarodowego Biennale Architektury, czyli Złotego Lwa, oczekiwania wobec naszej ekspozycji znacznie wzrosły. Nie przełożyło się to jednak na satysfakcję z prezentacji: konkurs na wystawę z 2010 roku wzbudził wiele kontrowersji, zaś ten, pokazany dwa lata później (choć otrzymał wyróżnienie) wielu uznało za zbyt „artystyczny” i konceptualny.

To właśnie dlatego procedura wyłaniania projektu wystawy dla polskiego pawilonu w Wenecji w tym roku została nieco zmieniona: stała się bardziej jawna i klarowna. W tym roku projekty oceniało powołane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Jury w składzie: Adam Budak, Tomasz Fudala, Urszula Gołota, Bartosz Haduch, Maria Hussakowska, Donata Jaworska, Tomasz Konior, Katarzyna Krakowiak, Przemysław Łukasik, Maciej Miłobędzki, Krzysztof Mycielski, Krzysztof Nawratek, Grzegorz Piątek, Ewa P. Porębska, Gabriela Świtek, Hanna Wróblewska.

To właśnie ci ludzie 1 października spośród dwudziestu jeden nadesłanych prac wybrali te najlepsze (bo poza pierwszą nagrodą wybrano również tzw. projekt rezerwowy, to propozycja autorstwa kuratora Łukasza Stanka z zespołem nosząca tytuł „Poland & Ghana: Absorbing Modernity, 1914–2014”).

Podczas kuratorowanego przez Rema Koolhaasa 14. Biennale Architektury w Wenecji w polskim pawilonie na terenie parku Giardini będzie można obejrzeć wystawę, przygotowaną przez zespół kuratorski z krakowskiego Instytutu Architektury w składzie: Dorota Jędruch, Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak, Michał Wiśniewski; współpraca: Kacper Kępiński, Iza Wałek, Agata Wiśniewska; projekt artystyczny: Jakub Woynarowski (phantascope.blogspot.com, wernalina.blogspot.com).

Projekt jest odpowiedzią na wybrane przez Rema Koolhaasa główne hasło Biennale w 2014 roku, czyli „Absorbing Modernity: 1914-2014”. Koolhaas chce się zastanowić nad korzeniami i rozwojem modernizmu, nad historią nowoczesności. W kuratorskim opisie swojej koncepcji pisał: „W 1914 roku mówienie o architekturze Chin, architekturze Szwajcarii czy Indii miało jeszcze sens. Sto lat później, pod wpływem wojen, powstania rozmaitych reżimów politycznych, rozwoju narodowych i międzynarodowych nurtów architektonicznych, indywidualnych talentów, przyjaźni, losów poszczególnych jednostek oraz rozwoju technologicznego, architektura mająca niegdyś swój specyficzny i lokalny charakter stała się wymienna i globalna. Tożsamość narodowa ustąpiła pozornie nowoczesności. (…) I wojna światowa, dająca początek erze współczesnej globalizacji, posłuży jako punkt wyjścia dla wielu z tych narracji. Przejście do tego, co wydaje się być rodzajem uniwersalnego języka architektury jest procesem znacznie bardziej skomplikowanym niż zwykliśmy uznawać, a uwikłane są weń znaczące spotkania kultur, wynalazki techniczne i trudno uchwytne starania, by pozostać „narodowym”. W czasach wszechobecnej wyszukiwarki Google i spłaszczenia pamięci kulturowej, kluczowym dla przyszłości architektury jest wskrzeszenie i wyeksponowanie tych narracji”.

Punktem centralnym polskiego pawilonu będzie rekonstrukcja w skali 1:1 baldachimu, jaki Adolf Szyszko-Bohusz zaprojektował w 1937 roku nad grobem Marszałka Piłsudskiego na Wawelu. „Ten niewielki obiekt stanowi bardzo wyrazistą wizualną reprezentację relacji pomiędzy modernistyczną architekturą i autorytarną władzą” – opisują to autorzy polskiej wystawy. Baldachium zostanie jednak poddany artystycznej interwencji Jakuba Woynarowskiego, która „polega na wizualnym oddzieleniu płyty baldachimu od jego dolnej części poprzez usunięcie manierycznych elementów wspierających płytę w zrealizowanej formie, tak by sprawiała ona wrażenie unoszenia się w powietrzu. Ekscentryczny konstrukcyjnie element projektu Szyszko-Bohusza zostaje wzmocniony i „przerysowany”. Gest fizycznego odseparowania dolnej i górnej części budowli wzmacnia wrażenie, iż mamy do czynienia z halucynacyjną figurą niemożliwą”.

Polska wystawa temat modernizmu, rodzenia się nowoczesnej architektury połączy w zupełnie wyjątkową sytuacją, w jakiej znalazła się wówczas Polska – odzyskująca niepodległość po 124 latach zaborów. Związki architektury z władzą odradzającej się państwowości były wówczas w Polsce wyjątkowe, a motywy modernistyczne mieszały się z patetycznymi i monumentalnymi formami, potrzebnymi do budowania narodowej tożsamości.

Tak to opisują autorzy wystawy, która 7 czerwca 2014 roku zostanie otwarta w polskim pawilonie na Biennale Architektury w Wenecji:
”Koncepcja wystawy Figury niemożliwe dotyczy właśnie skomplikowanej relacji modernizmu i polityki w warunkach odradzającego się po 1918 roku polskiego państwa. Nowoczesność jako obiekt narodowej ambicji i element międzynarodowej aspiracji, sąsiadująca z odwołaniem do tradycji – misternie budowanych historycznych mitów, figurą zmartwychwstania i zwycięskiej klęski. Oficjalne obrzędy pogrzebowe, kult relikwii narodowych świętych – wodzów i poetów, mit istniejącego i nieistniejącego państwa – służą Polakom za fundament ich chybotliwej tożsamości. Stosunek Polaków do nowoczesności jest tak złożony, jak wieloznaczne jest samo pojęcie modernizmu. Czy wpisujemy się w zainicjowany po 1918 wyścig krajów Europy w stronę wieloaspektowo rozumianej modernizacji? Na ile sytuacja polska jest typowa, a na ile wyłączna dla porozbiorowego (postkolonialnego) państwa będącego najpierw teoretycznym konstruktem? Czy ambiwalentny stosunek do nowoczesności jest dziś kluczem do zrozumienia naszej specyficznej, nie zawsze czytelnej dla ludzi z zewnątrz kultury? To problemy, które chcemy podjąć w odpowiedzi na zaproponowane przez Rema Koolhaasa hasło przyszłorocznego biennale”.

Więcej na instytutarchitektury.org/biennale/
Wizualizacje: Kacper Kępiński
Diagram: Jakub Woynarowski
Fotografia baldachimu na Wawelu: Jarosław Matla

Nie przegap okazji!!!

zapisz się do naszego newslettera