Architektki nowoczesnej Polski

Architektki nowoczesnej Polski

Fot. Jadwiga Grabowska-Hawrylak, Kościół Odkupiciela Świata; zdjęcie: Anna Cymer

Od blisko pół wieku (dokładnie od 1966 roku) przyznawana jest Honorowa Nagroda SARP. Laur, wręczany w uznaniu całokształtu twórczości i życiowych dokonań jest jedną z najważniejszych, jeśli nie najważniejszą nagrodą, jaką w Polsce może otrzymać architekt. Od początku istnienia nagrody odebrało ją już ponad pół setki architektów (niekiedy nagroda przyznawana jest duetom lub nawet większym zespołom, jak np. pracowni JEMS), a w tym tylko cztery kobiety. Na dodatek dwie z nich wyróżniono wspólnie z mężami, z którymi pracowały w duecie. Choć zawód architekta jest nadal mocno zmaskulinizowany, to dziwne, że w czasie pół wieku tylko cztery panie zasłużyły na wyróżnienie ich dorobku. Ale tym bardziej warto pamiętać ich nazwiska.

Fot. Jadwiga Grabowska-Hawrylak, osiedle przy Placu Grunwaldzkim; zdjęcie: Anna Cymer

Pierwszą laureatką Honorowej Nagrody SARP była Jadwiga Grabowska-Hawrylak. Laur przyznano jej w 1974 roku. Pracująca we Wrocławiu projektantka znana jest przede wszystkim jako autorka osiedla przy Placu Grunwaldzkim (1967-1975), zwanego potocznie „Manhattanem” lub „sedesowcami”. Poza tym oryginalnym zespołem mieszkaniowym architektka zaprojektowała we Wrocławiu też m.in. blok z mieszkaniami dwupoziomowymi, tzw. mezonetowiec przy ul. Kołłątaja, Dom Naukowca przy Placu Grunwaldzkim czy kościół pw. Odkupiciela Świata przy ul. Bałtyckiej.

Fot. Halina Skibniewska, osiedle Szwolezerów, zdjęcie: Anna Cymer

Fot. Halina Skibniewska, osiedle Szwolezerów, zdjęcie: Anna Cymer

Cztery lata później Honborową Nagrodę SARP odebrała Halina Skibniewska, architektka, wykładowczyni i polityczka (posłanka i wicemarszałkini Sejmu w latach 1971–1985). Do historii architektury przeszło zaprojektowane przez nią w Warszawie osiedle Sady Żoliborskie, kameralne, zatopione w zieleni, starannie przemyślane, by zapewnić mieszkańcom maksimum komfortu mimo niewielkiego metrażu lokali. Zblizone kształtem do sześcianu bloki poza otwarciem na zieleń miały w atrakcyjny wizualnie sposób opracowane elewacje. Według podobnej idei Skibniewska zaprojektowała też inne warszawskie osiedle – Szwoleżerów, którego przestrzeń pomiędzy blokami urozmaicono rzeźbami oraz liczną małą architekturą.

Fot. Hanna Adamczewska-Wejchert, Osiedle B w Tychach; zdjęcie: Anna Cymer

Fot. Hanna Adamczewska-Wejchert, Plac Baczyńskiego w Tychach; zdjęcie: Anna Cymer

W 1982 roku Honorową Nagrodę SARP przyznano Hannie Adamczewskiej-Wejchert i Kazimierzowi Wejchertowi, twórcom jednej z najważniejszych urbanistycznych realizacji w dziejach polskiej architektury, czyli miasta Tychy. Małżeństwo architektów i urbanistów nad projektami tego śląskiego miasta pracowało blisko pół wieku – od narodzin jego idei w 1951 roku aż do lat 90. Oboje zaprojektowali urbanistykę miasta (ich propozycja zdobyła pierwszą nagrodę w konkursie), przy opracowywaniu poszczególnych budynków pracowali sporadycznie – ich autorstwa jest zabudowa osiedla B wraz z Placem Baczyńskiego.

Fot. Małgorzata Handzelewicz-Wacławek, Dom Chłopa; zdjęcie: Anna Cymer

Fot. Małgorzata Handzelewicz-Wacławek, Osiedle Targówek; zdjęcie: Wikipedia

Pięć lat później najważniejszy laur dla polskiego architekta odebrała Małgorzata Handzelewicz-Wacławek (nagrodę przyznano także pośmiertnie jej mężowi, Zbigniewowi Wacławkowi). Absolwentka Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej przez wiele lat pracowała z Bohdanem Pniewskim – zarówno prz projektach architektonicznych, jak i na uczelni. Wspólnie z Pniewskim zaprojektowała jedną z najważniejszych realizacji w swoim dorobku, czyli warszawski Dom Chłopa (dziś Hotel Gromada); współpracowała przy projektach budynków Sejmu, przy odbudowie i rozbudowie gmachu Teatru Wielkiego czy Banku Narodowego. Z mężem architekta zaprojektowała m.in. kilka osiedli mieszkaniowych, m.in. warszawski Targówek, kościół pw. Niepokalanego Serca Maryi w Otwocku – Śródborowie czy siedzibę Sądu Powiatowego w Olkuszu.

Od prawie trzydziestu lat SARP nie uhonorował żadnej architektki swoją nagrodą. Czy rzeczywiście nie ma wśród praktykujących projektantek następczyń wymienionych wyżej pań?

Nie przegap okazji!!!

zapisz się do naszego newslettera