Pamięci dawnych mieszkańców

Muzeum projektu Nizio Design International

Świętokrzyski Sztetl – bo taką nazwę nosi muzeum, powstał z inicjatywy lokalnych władz, które w ten sposób chciały przywrócić pamięci losy i kulturę dawnych mieszkańców tych okolic – Żydów. Okolice Chmielnika były niegdyś licznie zamieszkane przez przedstawicieli narody żydowskiego; w wyniku tragedii II wojny światowej i Holocaustu większość z nich została wymordowana, zaś ślady po ich dorobku, kulturze, historii zamazane, zniszczone, zapomniane. Aby odtworzyć pamięć o danych sąsiadach w ubiegłym roku w odrestaurowanej XVII-wiecznej bożnicy otwarto nowoczesny, multimedialny ośrodek edukacyjno–muzealny.

Projekt adaptacji synagogi oraz jej ekspozycję zaprojektowała pracownia Nizio Design International – pod okiem doświadczonego w tworzeniu placówek muzealnych architekta powstała nie tylko wizja nowej funkcji synagogi czy jej wyposażenia, ale i cyfrowej ekspozycji. Jednak pierwszym etapem prac był remont zapuszczonego budynku. Prace archeologiczne, konserwatorskie i modernizacyjne prowadzone były przez Pracownię Konserwatorską Renova sp. z o.o. i Ars-Kon, pracownie na co dzień zajmujące się renowacją najcenniejszych zabytków. W wyniku ich prac m.in. odkryto zamalowane niegdyś freski, odremontowano sklepienie, przywrócono świetność zdobnym detalom.

Do wnętrza synagogi – wypełniając prawie całe jej wnętrze – wstawiono metalowy sześcian, wypełniający prawie cała przestrzeń budynku. Jak można przeczytać w opisie projektu: „Znakiem rozpoznawczym muzeum jest metalowy sześcian, który symbolizować ma dom otwarty na cztery strony świata. Bryła zajmuje niemal całe wnętrze głównej sali synagogi, zacierając pierwotna strukturę obiektu. Do środka można wejść jedynie przez wąskie szczeliny umieszczone po bokach kubika”.

A jednak najważniejszą częścią całego przedsięwzięcia – a na pewno najbardziej unikatową – jest wyposażenie wnętrza. W centralnym punkcie budowli, wewnątrz metalowego kubika stoi bima – podest z baldachimem, stały element każdej bożnicy, z którego odczytywane są wersy Tory. Choć synagoga w Chmielniku nie pełni już funkcji sakralnej odtworzono tu bimę, która przez lata stała na jej środku - posiłkowano się zachowanymi archiwaliami tak, aby nowej nadać formę jak najbardziej zbliżoną do oryginału.  Nie odtworzono jej jednak w tradycyjnym materiale – bima w Chmielniku jest ze szkła. Na jej zbudowanie potrzebne było 5 ton specjalnego szkła float optywhite; aby nie było widać klejenia, spoiwa, różnych elementów konstrukcyjnych – jak to opisuje Mirosła Nizio – „wszystkie połączenia wykonano za pomocą niewidocznych dla oka klejów i podkonstrukcji pleksiglasowej, całość utwardzono promieniami ultrafioletowymi”. Szklana bima może być używana w tradycyjny sposób – można z niej jaki niegdyś odczytywać Torę, ma jednak służyć również jako rodzaj sceny, z której prezentowane mają być przedstawienia lub koncerty. „Mebel” odtworzony został w skali 1:1.

Pozostałą część wnętrza synagogi zajęła multimedialna ekspozycja (do użytku zwiedzających są tu m.in. liczne ekrany dotykowe z odpowiednio zaprojektowanymi projekcjami czy zestawami zdjęć), pokazująca dzieje narodu żydowskiego, mieszkającego niegdyś w regionie Gór Świętokrzyskich – ich losów przez wieki, kiedy te okolice były ich ojczyzną, a także tragedii Holocaustu.

„Podstawowym celem Ośrodka Edukacyjno-Muzealnego „Świętokrzyski Sztetl” jest reaktywacja życia kulturalnego mieszkańców Chmielnika. Nowe rozwiązania przestrzenne mają stanowić architektoniczne tło do wielowarstwowej działalności społecznej” – opisuje swoją inwestycję samorząd.

Ośrodek Edukacyjno-Muzealny „Świętokrzyski Sztetl”

Lokalizacja: Chmielnik, ul. Wspólna 13
Inwestor: Gmina Chmielnik

Projektanci: Nizio Design International;
Prace konserwatorskie i budowlane: Pracownia Konserwatorska Renova sp. z o.o. i Ars-Kon
Koszt inwestycji: 8 mln zł (dofinansowanie z budżetu z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego na lata 2007 – 2013)
Realizacja: 2014 

Fotografie: Waldemar Kwiatkowski, Piotr Kotarba
Źródło ilustracji: nizio.com.pl, /swietokrzyskisztetl.pl, chmielnik.com

Nie przegap okazji!!!

zapisz się do naszego newslettera