Piramidy zabytkiem

„Dzielnica leczniczo-rehabilitacyjna Ustroń-Zawodzie powstała w latach 1968-1988 jako zaplecze wypoczynkowe dla mieszkańców Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, stanowi ikoniczny przykład wczasowej architektury socmodernistycznej. Należy wskazać, że wartość całego założenia została wykreowana przy wykorzystaniu walorów malowniczego usytuowania, w miejscu stanowiącym atrakcję turystyczną regionu” – tłumaczy biuro Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków decyzję o tym, aby kilkadziesiąt wchodzących w skład dzielnicy modernistycznych budynków objąć ochroną konserwatorską.

Rozbudować zabytek

Jesienią 2022 roku zarząd Uzdrowiska Ustroń, która to firma posiada dużą część z obiektów wchodzących w skład kompleksu, zaprezentowała wizję jego rozbudowy. Projekt przygotowali Robert Konieczny oraz Maciej Franta, wnuk Aleksandra, współautora pierwotnej wersji obiektu. Dzielnica leczniczo-rehabilitacyjna Ustroń-Zawodzie aby istnieć musi być atrakcyjna i wygodna dla kuracjuszy, a żeby taką się stać – musi się rozwijać i rozbudowywać. Wszak od lat 60., gdy była projektowana, wiele zmieniło się zarówno w sposobach leczenia uzdrowiskowego, jak i w oczekiwaniach ludzi wobec tego typu obiektów. Jednocześnie rozbudowa tak cennego architektonicznie i krajobrazowo założenia musi być dobrze przemyślana, musi szanować pierwotny zamysł architektów, dopasowywać się do niego. Wpisanie kompleksu do rejestru zabytków nie zatrzyma rozbudowy, nie ma także takiej konieczności, bo Robert Konieczny i Maciej Franta swój projekt stworzyli w dużym szacunku do zastanej modernistycznej materii. Ta jednak zasługuje na ochronę, bo jest jedną z najciekawszych tego typu realizacji nie tylko w Polsce, ale i w Europie.

Ochrona modernizmu

Decyzja o budowie pasa uzdrowiskowo-wypoczynkowego rozciągającego się pomiędzy trzema miejscowościami: Ustroń, Wisła i Szczyrk zapadała w 1959 roku. W kolejnych latach powstał szereg obiektów przeznaczonych głównie dla pracowników rozbudowujących się wielkich zakładów Górnego Śląska. Największym z nich stała się Dzielnica leczniczo-rehabilitacyjna Ustroń-Zawodzie, na terenie której najpierw powstał szpital reumatologiczny (jako jedyny zaprojektowany przez inny zespół), a od końca lat 60. do połowy 70. realizowana była wizja Henryka Buszki, Aleksandra Franty i Tadeusza Szewczyka. Zbudowano sanatorium na 800 łóżek, zakład przyrodoleczniczy oraz kilkanaście (miało być ich 28) domy leczniczo-rehabilitacyjne. Ponadto powstał m.in. zespół usługowy z halą spacerową, pijalnią wód, salą widowiskowo-kinową. Domy leczniczo-rehabilitacyjne pełniące dziś także rolę hoteli zostały rozrzucone luźno po zboczu góry Równicy, a nadano im charakterystyczny kształt „piramid”, które miały nasuwać skojarzenia ze skałami. Główne sanatorium natomiast otrzymało bryłę spełniającą pięć punktów nowoczesnej architektury sformułowanych przez Le Corbuiera, potężną, ustawioną w poprzek zbocza, złożoną w dwóch lekko względem siebie przesuniętych prostopadłościanów.

W uzasadnieniu decyzji o wpisie do rejestru zabytków zapisano: „Dotychczasowy brak jakiejkolwiek ochrony konserwatorskiej zagrażać może integralności całego zespołu zabudowy, który może zostać zaburzony wtórną zabudową, bądź uszczuplony poprzez rozbiórki wartościowych obiektów zabytkowych”.

Wpis do rejestru był też zainicjowany przez Instytut Dokumentacji Architektury Biblioteki Śląskiej.

Nie przegap okazji!!!

zapisz się do naszego newslettera