Kłopoty ze Spodkiem

Architektura czasów PRL wzbudza różne emocje i nie każdemu się podoba. Są jednak obiekty, których forma cieszy się uznaniem, a sama budowla jest ważnym i rozpoznawalnym znakiem w przestrzeni. Z pewnością należy do nich katowicki Spodek. A jednak i jego integralność jest zagrożona.

Są  budynki rodem z PRL, które stały się nie tylko emblematami tej epoki, ale i symbolami miast i regionów, powszechnie rozpoznawanymi i lubianymi. Do tej grupy z pewnością należy katowicka hala widowiskowo-sportowa Spodek. A jednak i jej przyszłość oraz zachowanie w integralnej formie stało się zagrożone.

Ikona architektury powojennej

Projekt hali Spodek wyłoniono w drodze konkursu architektonicznego w 1960 roku. Pierwszą nagrodę otrzymała koncepcja stworzona przez zespół w składzie: Maciej Gintowt, Maciej Krasiński (architektura), Wacław Zalewski, Andrzej Żórawski, Aleksander Włodarz (konstrukcja). W latach 1965-1971 budowla stanęła w samym centrum Katowic, obok budowanego równolegle rozległego ronda, na końcu mającej stanowić główną śródmiejską oś Alei Korfantego. Na kształt budowli wpływ miała nie tylko wyobraźnia architektów i niezwykła sprawność inżynierów, ale i warunki terenowe: Spodek stanął w miejscu szkód górniczych, czyniących grunt pod budowę mniej stabilnym i trudniejszym do wykorzystania.

Katowicki Spodek jest obiektem pod wieloma względami wyjątkowym. Jest nowatorski konstrukcyjnie, zaawansowany technicznie. Innowacyjny, ma także wyjątkowo oryginalną, unikalną formę, która stała się symbolem Katowic i którą zna pewnie każdy mieszkaniec Polski. To budowla lubiana, ceniona, w nikim chyba nie budząca niechęci. Tym większym zdziwieniem stała się wiadomość, która ujrzała światło dzienne zimą 2025 roku: władze miasta Katowice (właściciel hali; jej operatorem jest spółka zajmująca się organizacją tu imprez) ogłosiły plan rozbiórki tarasów, podestów i schodów otaczających halę i zastąpienie ich nowymi. Ogłoszono, że podesty i schody są w złym stanie technicznym i potrzebny jest tu nowy system komunikacji. Przy tej okazji okazało się, że Spodek nie znajduje się rejestrze zabytków, nie jest więc chroniony jako spójne dzieło architektury. Tymczasem system podestów, tarasów i schodów dookoła hali – to integralna część projektu, stworzona razem z główną bryłą, scalona z nią nie tylko fizycznie, ale i estetycznie. To oczywiste, że zastąpienie ich nowymi, wyłonionymi w drodze przetargu konstrukcjami radykalnie wpłynie na wygląd i jakość architektoniczną tego wyjątkowego obiektu.

Walka o zachowanie budynku

W reakcji na rozpoczęcie prac rozbiórkowych Urząd Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wszczął procedurę wpisu Spodka do rejestru zabytków. Decyzja „na ostatnią chwilę”, na razie nie wiadomo, na ile będzie skuteczna. Prawo nakazuje wstrzymanie prac w obliczu uruchomionej procedury objęcia obiektu ochroną konserwatorską. Decyzja spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem przez nie tylko znawców i miłośników architektury, ale i mieszkańców Katowic. Oprócz jednego: prezydent tego miasta, Marcin Krupa, jest przeciwnikiem wpisu, obawiając się, że zablokuje on wszelkie remonty i modernizacje w użytkowanym komercyjnie obiekcie. Oczywiście nie jest to prawda, ochrona konserwatorska nie zakazuje remontów, muszą być jednak one prowadzone z szacunkiem dla substancji zabytkowej i formy budynku. Umieszczenie w rejestrze zabytków w żaden sposób nie utrudnia także funkcjonowania obiektu i jego funkcjonalności. Co ciekawe, w ostatnich latach przybywa wniosków o wpis do rejestru zabytków, składanych przez samych właścicieli (np. Cech Rzemiosł oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Rybniku oraz Spółdzielnia Rzemieślnicza Wielobranżowa wystąpiła o ochronę swojej pochodzącej z lat 70. siedziby w Rybniku, podobny wniosek złożyła parafia Miłosierdzia Bożego w Kaliszu).

Mimo różnic zdań na temat architektury czasów PRL, tu chyba jednak większość Polek i Polaków jest zgodna, że Spodek zasłużył na miano zabytku i ochronę jego architektonicznej integralności.

Nie przegap okazji!!!

zapisz się do naszego newslettera