Szczepan Baum – laureat Nagrody Honorowej SARP 1991

W 1991 roku laureatem Honorowej Nagrody SARP został Szczepan Baum

Szczepan Baum urodził się 25 grudnia 1931 w Warszawie, zmarł 25 stycznia 2014 w Gdańsku. W 1956 roku skończył studia na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej, choć naukę zawodu architekta rozpoczynał na Politechnice Śląskiej. W 1993 roku na Politechnice Gdańskiej obronił doktorat. Do początku lat 80. Szczepan Baum pracował w państwowym biurze projektowym Miastoprojekt – w tamtych czasach nie było możliwości prowadzenia własnej praktyki, każdy architekt musiał mieć zatrudnienie w państwowej pracowni w 1977 roku do zespołu gdańskiego Miastoprojektu dołączył Andrzej Kwieciński, który stał się na wiele kolejnych lat wspólnikiem Szczepana Bauma. Obaj architekci z kilkoma innymi projektantami już w 1982 roku, a więc zaraz po tym, gdy przepisy państwowe dotyczące praktyki architektonicznej nieco się poluźniły, założyli spółdzielnię projektową ZAPA - Zespół Autorskich Pracowni Architektonicznych. Od takich spółdzielni w Polsce zaczęły się przemiany, prowadzące ku rozwojowi autorskich praktyk projektowych.

Kościół we Władysławowie

Kościół we Władysławowie

Szczepan Baum zaprojektował wiele obiektów, dziś uważanych za ważne w rozwoju polskiej architektury II połowy XX wieku. W latach 1957-1963 we Władysławowie powstał kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP. Świątynia ma prostą formę, w której architekt zawarł inspiracje gotykiem, stylem charakterystycznym dla architektury Pomorza. Z drugiej strony bryła kościoła nasuwa skojarzenia z namiotem, a więc kształtem istotnym w symbolice chrześcijańskiej. Betonowe prefabrykaty, z których wzniesiono budynek, mają tu dość subtelny charakter, a witraże i starannie rozplanowane otwory wpuszczają do wnętrza światło tak, aby i ono współtworzyło tę architekturę.

Siedzina NOT W Gdańsku

Siedzina NOT W Gdańsku

Stare Miasto w Malborku

Pod koniec lat 60. Szczepan Baum we współpracy z Danutą Olędzką zaprojektował wybudowany w 1974 roku biurowiec – siedzibę Naczelnej Organizacji Technicznej. Gmach stanął w centrum miasta i otrzymał elewacje, w których dominuje cegła (a to po to, by lepiej wpisać nowy gmach w historyczne otoczenie). Budynek jednak nie naśladuje dawnych form – ma modernistyczną formę, a poza cegłą jego bryłę współtworzą także beton, szkło, a we wnętrzach drewno. To właśnie gra pomiędzy użytymi materiałami stanowi o charakterze budowli. Charakterystycznym elementem siedziby NOT jest biegnąca przez środek budynku klatka schodowa, oświetlona od góry kompozycją geometrycznych świetlików, wybitych w dachu.

Terminal im. Lecha Wałęsy w Gdańsku

Rezydencja Lecha Wałęsy

Szczepan Baum ma na koncie także wiele istotnych realizacji, powstałych już po przemianie wolnościowej. Jest autorem m.in. rezydencji Prezydenta Lecha Wałęsy przy ul. Polanki w Gdańsku Oliwie (1996), Terminalu im. Lecha Wałęsy w Gdańsku (1996) czy gmachu Galerii Bałtyckiej (2005-2007). Zaprojektował także m.in. aquapark w Sopocie, budynki biurowe Hossa i Idal w Gdyni, Cukiernię Pellowski w Gdańsku, a także liczne świątynie, w tym kościoły w Gdańsku-Ujeścisku, Gdańsku-Świbnie, Gdańsku-Osowie, Gdańsku-Matemblewie. Obiekty, projektowane przez Szczepana Bauma w latach 90. oraz pierwszych latach XXI wieku bliższe są postmodernizmowi, reprezentują stylistykę charakterystyczną dla polskiej architektury wczesnego kapitalizmu.

Biurowiec Idal w Gdyni

Uklad urbanistyczny Starego Miasta w Elblągu

Szczepan Baum dużą część swojej działalności zawodowej poświęcił projektowaniu zabudowy zniszczonych w czasie wojny strych miast. W 1960 roku opracował plan osiedla mieszkaniowego w miejscu nieistniejącej historycznej zabudowy w Malborku. Z obszaru Starego Miasta całkowicie usunięto funkcje śródmiejskie, teren przeznaczając na osiedle mieszkaniowe. Nowa zabudowa miała tylko mieścić się mniej więcej w dawnej koncepcji przestrzennej, nie zachowano już natomiast już ani szerokości działek, ani frontowego układu ulicy, ani układu szczytów domów. Wzdłuż placu stanęły powtarzalne 4-kondygnacyjne budynki mieszkalne oraz pawilony handlowe z podcieniami. Drugą linię zabudowy zajęły proste punktowce.

Galeria Bałtycka

Ratusz w Elblągu

Zupełnie inna idea przyświecała zaś projektowi zabudowy elbląskiego Starego Miasta, który powstał w latach 1976-1978, a opracowali go Wiesław Anders, Szczepan Baum i Ryszard Semka oraz współpracujący z nimi Andrzej Kwieciński. Tu postanowiono stworzyć architekturę na różne sposoby naśladującą lub kojarzącą się z historyczną zabudową tych terenów. Na bazie odkopanych przez archeologów fundamentów dawnej zabudowy powstały więc kamieniczki, budowane nowoczesnymi już metodami, ale mające kształty i dekoracje, będące echem przeszłości. „W projektach Szczepana Bauma i Ryszarda Semki wyraźne są postmodernistyczne, pastiszowe opracowania rozpowszechnionych tu niegdyś gotyku i manieryzmu, mniej jest kamienic odnoszących się do architektury nowożytnej i klasycystycznej. Wąskie, szczytowe fasady poprzedzają charakterystyczne dla miast hanzeatyckich przedproża. (…) Zadbano też o różnorodność detali, tak aby całość nie wywoływała wrażenia monotonii, jakie wynikać mogłoby z powierzenia projektu ponad 150 kamienic niewielkiemu stosunkowo zespołowi” - w książce „Postmodernizm polski” opisuje architekturę zespołu Agnieszka Skolimowska. Pierwsze prace przy budowie „nowego” Starego Miasta w Elblągu ruszyły w 1983 roku i trwają właściwie do dziś. W 2010 roku oddano do użytku zaprojektowany przez Szczepana Bauma i Andrzeja Kwiecińskiego siedem lat wcześniej Ratusz Miejski.

Kociół w Świbnie

Dorobek Szczepana Bauma, choć nierzadko krytykowany, doskonale pokazuje przemianę, jaką przeszła cała polska architektura w drugiej połowie XX wieku. Przemianę od modernizmu do architektury korzystającej ze wzorów z przeszłości.

Źródło zdjęć: zapa-architekci.pl, bkarchitekci.pl, Wikipedia.org

Nie przegap okazji!!!

zapisz się do naszego newslettera