Rewitalizacja warszawskiej duszy. Analiza zwycięskich projektów odbudowy Pałacu Saskiego

12 października 2023 roku, ogłoszono laureatów konkursu architektoniczno-urbanistycznego na opracowanie koncepcji architektonicznej wraz z zagospodarowaniem terenu dla inwestycji dotyczącej odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ulicy Królewskiej w Warszawie. Międzynarodowy konkurs ogłoszony przez SARP przyciągnął uwagę jedenastu renomowanych biur architektonicznych oraz konsorcjów. Spośród nich, w ramach drugiego etapu zmagań, pięć zespołów zaprezentowało swoje wizje. Warto przyjrzeć im się dokładniej.

Wymagania konkursu na odbudowę Pałacu Saskiego

Ustawa z 11 sierpnia 2021 roku nakazuje, by odbudowa zachodniej części Placu Piłsudskiego w Warszawie odzwierciedlała przedwojenny wygląd pałaców i kamienic, z uwzględnieniem istniejącego układu urbanistycznego i zabytków takich jak Grób Nieznanego Żołnierza. Konkurs ogłoszony przez SARP 27 marca 2023 roku stawiał przed uczestnikami wiele wyzwań. Komisja konkursowa składała się z 12 specjalistów, z pulą nagród wynoszącą 700 tysięcy złotych. Zobacz więcej informacji na temat warunków konkursu architektonicznego.

Zwycięski projekt odbudowy Pałacu Saskiego

Warszawska pracownia WXCA Group sp. z o.o. została laureatem pierwszej nagrody. Propozycja zespołu w składzie (Szczepan Wroński, Andrzej Bulanda, Małgorzata Dembowska, Krzysztof Moskała, Piotr Hardt, Zuzanna Wodowska, Maja Przewoźnik, Jakub Hlebowicz, Michał Czerwiński, Agnieszka Roś, Nina Wojtczuk-Hejduk, Maciej Wewiór) zakładała, że proces odbudowy nie ogranicza się jedynie do wiernego odtwarzania minionych form i estetyki, lecz staje się okazją do ożywienia i nadania nowego znaczenia miejskiej tożsamości, równocześnie uwzględniając wpływy współczesnego kontekstu. W ich projekcie historyczne elewacje zostały zrekonstruowane z dużą precyzją, lecz dodano również nowatorskie elementy, takie jak zielona pergola na nadbudowie kamienicy przy ul. Królewskiej 8, by połączyć przeszłość z teraźniejszością. Projekt WXCA podkreślił wyjątkowość Grobu Nieznanego Żołnierza poprzez zastosowanie wyraźnej, nieregularnej linii separacji oraz różnic w odcieniach materiałów, co stanowi symboliczne nawiązanie do ran wojennych i odbudowy. Zespół projektowy, pod kierownictwem Szczepana Wrońskiego i współpracowników, z wyraźną klarownością rozplanował funkcje przestrzenne, kreując harmonijny układ wnętrz i zrozumiałą ścieżkę komunikacyjną, adekwatną do prestiżowej lokalizacji i przeznaczenia obiektów. Kładzie się duży nacisk na maksymalne otwarcie wewnętrznych przestrzeni na potrzeby publiczne, umożliwiając szeroki dostęp mieszkańców. Zwycięski projekt zapowiada metamorfozę Pałacu Saskiego i sąsiednich kamienic w reprezentacyjne wnętrza z czytelnymi przejściami, umożliwiając mieszkańcom i odwiedzającym płynne poruszanie się między budynkami, Pałacem a Ogrodem Saskim oraz Placem Piłsudskiego. Taka koncepcja nie tylko zachowuje istniejące ciągi piesze, ale również przełamuje potencjalne bariery urbanistyczne, włączając obiekty z powrotem w tkaninę miasta. Wizja pracowni WXCA Group sp. z o.o. wyłania się jako przemyślany projekt, który nie tylko szanuje dziedzictwo historyczne, ale również nadaje mu nową jakość i funkcjonalność na miarę XXI wieku.

Drugie miejsce w konkursie na odbudowę Pałacu Saskiego

Konsorcjum składające się z FS&P Arcus sp. z o.o., K. Ingarden, J. Ewý Architekci sp. z o.o. oraz Asman Pieniężny Architekci sp. z o.o., zostało wyróżnione drugą nagrodą w konkursie architektonicznym. Ich projekt zwracał uwagę odważnym i symbolicznym podejściem do odbudowy kolumnady Pałacu Saskiego. Zaproponowali, aby centralna część kolumnady pozostała niewybudowana, stając się niemal niewidzialnym elementem nad Grobem Nieznanego Żołnierza - wirtualnym śladem przypominającym o tragicznej historii tego miejsca. Taki zabieg projektowy miał na celu wywołanie refleksji historycznej i podkreślenie pamięci o przeszłości. Koncepcja zakładała wykorzystanie nowoczesnych materiałów - białego betonu i szkła - do odtworzenia  pozostałych części kolumnady, co miałoby jeszcze bardziej zaznaczyć kontrast między obecną a brakującą częścią, a także dodać miejscu współczesnego charakteru przy jednoczesnym zachowaniu szacunku dla historycznego kontekstu. Projektanci nie zapomnieli o zabytkowych piwnicach Pałacu Saskiego, które są wpisane do rejestru zabytków. W planie znalazło się wyeksponowanie zachowanych reliktów, a także utworzenie ścieżek dla zwiedzających, co miałoby pozwolić na lepsze poznanie i doświadczenie historii tego miejsca. Konsorcjum FS&P Arcus i współpracownicy zastosowali podejście, które łączy w sobie szacunek dla historii z nowoczesną interpretacją, co pozwala na nowe spojrzenie na tradycyjną architekturę i włączenie jej w żywy krajobraz miejski.

Trzecie miejsce w konkursie na odbudowę Pałacu Saskiego

Projekt przedstawiony przez biuro LAN & P2PA sp. z o.o. zdobył uznanie jury konkursowego, które przyznało mu trzecie miejsce, za nowatorskie podejście do zagadnień architektonicznych. Twórcy projektu skupili się na ekologicznym wymiarze odbudowy, wychodząc naprzeciw współczesnym wyzwaniom zmian klimatycznych i kierunkom zrównoważonego rozwoju. Zastosowanie drewna jako dominującego materiału budowlanego stanowiło nie tylko ekologiczny wybór, ale również śmiałą wizję estetyczną, która wyróżnia się na tle tradycyjnej miejskiej tkanki. Projektanci z LAN & P2PA zaproponowali także oryginalne wyodrębnienie Grobu Nieznanego Żołnierza. Ich koncepcja zakładała, że aktualna forma grobu miałaby się zdecydowanie wyróżniać na tle nowej kolumnady. Wykorzystanie metalowej siatki jako elementu konstrukcyjnego i estetycznego jest zarówno praktyczne, jak i symboliczne. Pozwala na zachowanie lekkości konstrukcji, jednocześnie oferując nowoczesną interpretację klasycznego motywu. Opracowany przez biuro projekt kładzie silny akcent na harmonię pomiędzy historyczną wartością miejsca a potrzebą adaptacji do nowych realiów. W ten sposób, projekt LAN & P2PA sp. z o.o. łączy w sobie szacunek dla przeszłości z odpowiedzialnym projektowaniem na przyszłość, co zostało docenione przez jury.

Wyróżnienie ex aequo

Projekt biura Piotra Płaskowickiego zdobył wyróżnienie za odważne łączenie materiałów historycznych i tworzenie przestrzeni publicznej, z Grobem Nieznanego Żołnierza jako centralnym punktem. Koncepcja zyskała uznanie za podkreślenie powagi miejsca i wprowadzenie klasycystycznej kolumnady w sposób symboliczny i funkcjonalny. Metaforyczna szczelina między starym a nowym elementem kolumnady ma zachęcać do refleksji historycznej, co współgra z motywem odbudowy jako elementu polskiej tożsamości, zgodnie z cytatami prof. Lorentza. Projekt Piotra Płaskowickiego wyróżnia się innowacją i przesłaniem podkreślającym ciągłą obecność historii we współczesności.

Biuro AMC – Andrzej M. Chołdzyński otrzymało drugie miejsce w konkursie na odbudowę Pałacu Saskiego, prezentując projekt częściowej rekonstrukcji kolumnady, która szanuje historyczny Grób Nieznanego Żołnierza i tworzy przestrzeń dla refleksji. Projekt podkreśla związek historii z teraźniejszością, m.in. przez eksponowanie piwnic pałacowych oraz integrację przeszkleń, które pozwalają na wizualną podróż w czasie. AMC kładzie także nacisk na dokładne odwzorowanie barokowego Pałacu Brühla, zarówno w fasadzie, jak i we wnętrzach, takich jak westybul i główna klatka schodowa.

Źródło: 1040.konkurs.sarp.pl

Tekst opracowała Magdalena Wałek

Nie przegap okazji!!!

zapisz się do naszego newslettera