Nowogrodzka 45. Tu zaczęła się rewolucja cyfrowa

Są budynki, które urosły do rangi symbolu z racji na przełom, jaki przyniosły. Taką rolę można z pewnością przypisać gmachowi Urzędu Telekomunikacyjnego w Warszawie przy ul. Nowogrodzkiej 45. Jego powstanie rozpoczęło w Polsce erę szerokiego wykorzystania telegrafu – wynalazku, który z dnia na dzień skrócił czas przekazywania wiadomości z kilku dni czy miesięcy do kilku sekund.

W oczekiwaniu na rewitalizację zabytkowego „gmachu telegrafu” przyglądamy się historii wynalazku, który zapoczątkował erę nowoczesnej telekomunikacji. Swoją wiedzą dzieli się Izabela Kupietz, kustosz Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu:

Jeden z największych budynków użyteczności publicznej stolicy w okresie dwudziestolecia międzywojennego – gmach Urzędu Telekomunikacyjnego w Warszawie - czyli tętniące serce polskiej teletransmisji, do dziś wyróżnia się wśród okolicznej zabudowy. To właśnie w tej placówce, będącej wizytówką Ministerstwa Poczt i Telegrafów, swoje miejsce znalazła centrala telegraficzna, skupiająca dotychczas rozproszone po całej Warszawie urzędy telefoniczne i telegraficzne. Działalność urzędu, wyposażonego w najnowocześniejsze urządzenia służące szybkiej komunikacji, sprawiła, że świat - nie tylko dla warszawiaków, ale dla wszystkich Polaków - zaczął się kurczyć. 

Droga do boomu technologicznego

Na ziemiach polskich pierwszą linię telegraficzną opartą na systemie Morse’a, zbudowano wzdłuż linii Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w 1852 roku między Warszawą a stacją kolejową w miejscowości Granica koło Krakowa. Do połączenia telegrafów z pocztą, w ramach jednej instytucji, doszło w ostatnim ćwierćwieczu XIX stulecia.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku rozpoczęto odbudowę zniszczonych w czasie I wojny światowej urządzeń telegraficznych, dążąc jednocześnie do utworzenia spójnego systemu łączności, obejmującego terytorium całego kraju. Wyposażenie sieci telekomunikacyjnej przejętej po zaborcach, klasyfikowało ją jako jedną z najsłabiej rozwiniętych w Europie. Taka sytuacja miała niewątpliwy wpływ na decyzję Ministerstwa Poczt i Telegrafów o modernizacji sieci telekomunikacyjnej jako jednego z najważniejszych zadań w swoim programie. Główną rolę odgrywała Warszawa. To tu zbiegały się najistotniejsze połączenia krajowe i międzynarodowe. W tym celu konieczne było budowanie nowych placówek pocztowo-telekomunikacyjnych, wśród których królować miał warszawski gmach, do dziś będący wyrazem postępu techniki. 

Najnowocześniejszy gmach 20-lecia międzywojennego

Konkurs na projekt warszawskiej siedziby Głównego Państwowego Urzędu Telekomunikacyjnego został ogłoszony już w 1921 roku. Jednak decyzja o jego rozstrzygnięciu nastąpiła dopiero w 1828 roku, kiedy Ministerstwo Poczt i Telegrafów zleciło realizację projektu cenionemu architektowi współpracującemu z resortem Julianowi Putermanowi-Sadłowskiemu. 

Choć w pierwotnym założeniu budynek miał być przeznaczony wyłącznie na potrzeby telekomunikacyjne, po zakończeniu prac budowlanych w 1932 roku przeniesiono tu także szkołę Teletechniczną oraz Muzeum Poczty i Telekomunikacji. Główne przestrzenie budynku zajmowały: sale aparatowe telegrafu, radiotelegrafu oraz telefonów miejskich i pozamiastowych, sala z urządzeniami technicznymi oraz trzy sale dla publiczności. W urzędzie uznawanym za największy i najnowocześniejszy gmach ówczesnej Polski znalazły się także przestrzenie wypoczynkowe, stołówka i szatnia dla personelu, tarasy wypoczynkowe oraz sala gimnastyczna.

Telegraf – symbol postępu techniki

Budynek usytuowany przy ulicy Nowogrodzkiej 45 został przede wszystkim wyposażony w napawające dumą innowacyjne urządzenia techniczne. Główny węzeł sieci przewodowej w państwie, a zarazem istotny element w sieci międzynarodowej stanowił centralny telegraf. Za jego sprawą możliwe było nadanie telegramów do wszystkich miejscowości w kraju oraz za granicę. 

Usługi nadawcze wykonywane były niezwykle szybko, ze względu na obecność pierwszych w Polsce transporterów, czyli urządzeń taśmowych napędzanych mechanicznie przez silniki elektryczne. Ich wykorzystanie umożliwiało szybkie przekazanie depeszy do aparatury nadawczej. Nadawane telegramy były niezwłocznie wydawane do miejsca przeznaczenia, unikając przy tym pośrednictwa urzędów filialnych. 

Sala nadawcza centralnego telegrafu, wyposażona w 13 pulpitów do pisania oraz stanowiska do obsługi klientów, była również miejscem nadawania radiotelegramów do najodleglejszych zakątków świata, z którymi miała bezpośrednie połączenie. Były to między innymi: Ameryka Północna, Japonia, Syria, a także kraje europejskie Francja, Anglia, Szwajcaria czy Hiszpania. W 1933 roku do dyspozycji centrali pozostawało 14 aparatów Morse’a, 22 stukawki, 42 aparaty Hughesa, 4 aparaty Baudota dwukrotne, 6 czterokrotnych, 5 aparatów Simensa i 8 dalekopisów. 

Ocalony w czasie wojny

Urząd znakomicie pełnił swoją rolę aż do wybuchu II wojny światowej. Włączony do struktur Deutsche Post Osten szczęśliwie przetrwał niemiecką okupację. Mimo nieznacznych uszkodzeń już w 1945 roku podjęto prace renowacyjne. Powojenne zmiany nie wpłynęły jednak pozytywnie na estetykę budynku, zwłaszcza te wprowadzone w latach 80. Mimo to, spoglądając na zachowane modernistyczne elementy budynku, można poczuć niepowtarzalny klimat czasów jego świetności i zrozumieć ogromne znaczenie dla rozwoju polskiej telekomunikacji.    

Początki cyfrowej rewolucji

W obecnych czasach, kiedy bez względu na miejsce i czas jesteśmy w stanie połączyć się z niemalże każdym zakątkiem na Ziemi, a używanie internetu jest powszechne, powinniśmy pamiętać, że to właśnie wynalazki XIX wieku, takie jak telegraf spowodowały, że ludzie żyjący na odległych krańcach świata stali się sobie niezwykle bliscy. 

Telegraf - ten wyróżniający się przez dekady środek komunikacji - miał niewątpliwy wpływ na kształtowanie się współczesnego świata. To w nim możemy doszukiwać się korzeni zjawiska określanego mianem rewolucji cyfrowej, która rozpoczęła się w drugiej połowie XX wieku i w dalszym ciągu nieustannie zmienia nasze możliwości w dostępnie do informacji. Internet i powiązane z nim: przesyłanie plików, poczta elektroniczna, gry wideo czy roboty przemysłowe, to tylko nieliczne przykłady wpływające na globalizację, która sprawia, że świat wokół nas – internautów liczonych w miliardach - jest na wyciągnięcie ręki. 

Podmiotem odpowiedzialnym za rewitalizację gmachu Urzędu Telekomunikacyjnego przy ul. Nowogrodzkiej 45 w Warszawie jest ZEITGEIST Asset Management. 

Nie przegap okazji!!!

zapisz się do naszego newslettera