Refleksje o etyce

Data dodania: 01.01.2000 Czas czytania: ~7 min

Jak uprawiać zawód architekta ?

Paweł Zawadzki w - opublikowanym przed laty - artykule "Etyka i architektura" zadawał pytanie: "Czy z architektami można w ogóle dyskutować o etyce?" Wszak budowali piramidy i wspaniałe świątynie, budowali pałace i blokowiska. Budowali też koszary i więzienia. Pracowali dla największych tyranów i kryminalistów ale też zwykłych, prostych ludzi. Służyli i służą wszystkim bogom i wszystkim religiom. Czy więc z architektami warto dyskutować o etyce? Słynny architekt prof. Jerzy Hryniewiecki mawiał, że architekt to drugi z najstarszych zawodów świata. Może więc poprzestać na tym określeniu? Trwa przecież na świecie przedziwny wyścig próżności – kto zbuduje dziwniej (zwichrowane osie, szklane brzuchy, stalowe dzioby), kto zbuduje więcej (ileż to uda się zmieścić mieszkań na 100 m2 działki?), kto zbuduje wyżej (300-500-1000 m). Padają kolejne rekordy. Czy to jednak nie pycha architektów sięga chmur? A koszmarne miasta molochy – czy to bez wiedzy architektów, urbanistów wielkość miast zaczyna osiągać rozmiary nieludzkie, czyniące je - żyjącym tam maluczkim - piekłem na ziemi? Za to podręczniki architektury, czasopisma fachowe obfitują w opisy stylów i formuł estetycznych niezliczonych, najbardziej wymyślnych i wyrafinowanych. Czyżby w architekturze estetyka wyparła całkowicie etykę? Etykę, której podstawowym kanonem jest odpowiedzialność? Ileż to bowiem nieodpowiedzialnych architektów - jak napisał kiedyś Tomasz Jastrun w felietonie zamieszczonym w Architekturze-muratorze - tak ochoczo się dziś pindrzy za pieniądze nowobogackich inwestorów? Lekarza rozpoczynającego pracę obowiązuje przysięga Hipokratesa, z naczelnym przykazaniem: primum non nocere – po pierwsze nie szkodzić. To zadziwiające, ale można odnieść wrażenie, że architektów to przykazanie nie obowiązuje w ogóle! Z jakim więc przykazaniem przystępują do zawodu architekci? Ci demiurdzy, którzy nie tylko o życiu jednostek - jak lekarze - ale o jakości życia całych - decydują - społeczności? Meblując świat, ten wielki wspólny dom, przesądzają bowiem o poczuciu satysfakcji z bycia w określonym miejscu wpływają na przyzwyczajenia i w dużym stopniu determinują zachowania jednostek i całych grup społecznych. Bo jak napisał Rene Dubos w swej interesującej książce "Pochwała różnorodności": „każdy z nas nosi w swej indywidualności ślady miejsc, z którymi miał do czynienia”. Na pewno nie jest łatwo uprawiać zawód architekta, szczególnie dzisiaj, kiedy z rzadka na deskę przeciętnego architekta trafiają projekty dające godziwy zarobek a jeszcze rzadziej dające i zawodową satysfakcję. Ale jak napisał w swojej pięknej książce, poświęconej rozważaniom nad zawodem architekta, "Uczniowie cieśli" – prof. Lech Niemojewski - „nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, jak wielką bierze na siebie odpowiedzialność – sięgając po linię i cyrkiel architekta”. W książce tej, którą wszystkim jak najgoręcej przypominam, Autor przekonuje nas, że zawód ten nie jest rzemiosłem lecz posłannictwem. Z wszystkimi konsekwencjami tego określenia. Architekt bowiem - według Autora - musi być mądry, utalentowany i uczciwy. Nie darmo wszak nazywa się on po grecku "architekton", co przetłumaczyć można „ponad dachem”, a więc taki, co z wysoka, sponad dachu, patrzy na zadania jakie stają przed nim. Mądrość i talent architekta przyjmijmy tu za oczywiste. Uczciwość jego natomiast – jako wartość moralna – musi ciągle przezwyciężać najrozliczniejsze przeszkody. Występek bowiem ukazuje się nam, architektom z najponętniejszym obliczem (tak łatwo przecież utrącić kolegę w staraniu o zlecenie, wykorzystać czyjś dobry pomysł, przerobić zaprojektowany przez innego architekta obiekt, okpić czy zlekceważyć klienta, itp.). Na straży uczciwości architekta może więc stać jedynie jego etyka – ukształtowany, wewnętrzny system wartości. Taki, który pozwala nam być uczciwym w tradycyjnym znaczeniu tego słowa . Bo przecież nie można być częściowo uczciwym, tak jak nie można być częściowo dziewicą. Uczciwym po prostu się jest albo nie jest. I choć daleki jestem od naiwnego przekonania, że świat jest cudny, poukładany, a wszyscy ludzie szlachetni, to nie mogę zrozumieć i zaakceptować tego, co się dziś dzieje w środowisku architektów. Nie potrafię też mówić o etyce puszczając na boku oko. A jak dziś rozumiemy etykę, jakie zachowania uważamy za moralne? Pozwólcie Państwo - tylko trzy przykłady. Pierwszy, kiedy to prominentny architekt sprzeciwia się - zza stołu prezydialnego ostatniego Zjazdu SARP - wpisaniu do Statutu troski o przestrzeganie zasad etyki jako celu Stowarzyszenia - kwitując to słowami: "To nie ma sensu, będziemy mieli etykę a nie będzie architektury". Drugi. W głosowaniu na tym samym Zjeździe przepadł wniosek o wpisanie do Zasad Etyki Zawodu Architekta obowiązku uzyskania zgody żyjącego architekta na przeprojektowanie obiektu zrealizowanego wg jego projektu (choć obowiązek taki wynika wprost z Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych!). A wielokrotny reprezentant SARP w sprawie standardów wykonywania zawodu architekta uzasadnia to argumentem, że utrudniałoby to pracę młodym architektom (sic!). Trzeci przykład to cytat z dodatku "Dom" Gazety Wyborczej: "... W jednym z miast prezes izby architektów zaprojektował przed zabytkiem stację benzynową i wyburzył secesyjny obiekt, żeby w jego miejscu postawić halę niemieckiego marketu." Chyba nie trzeba komentarzy. I nie jest tu ważny stopień przewinienia lecz sam fakt, że postawy takie pozostają bez społecznej przygany czy kary, o czym świadczą statystyki sądów koleżeńskich obu organizacji, zarówno Stowarzyszenia Architektów Polskich jak i Izby Architektów. Kiedyś takim ludziom po prostu nie podawało się ręki. A dziś? Wracając do tematu Konferencji to uważam, że nie jest istotne to, do czego tu dojdziemy i jak będą szczegółowo brzmiały teksty Zasad Etyki Zawodu Architekta. I tak pozostaną one pustym dźwiękiem, a co gorsze, zasadami, które - w przekonaniu wielu prominentnych architektów - mają obowiązywać tylko maluczkich. Na zakończenie kilka niezbędnych uwag formalnych. Istotną dla zrozumienia sensu etyki jest bowiem relacja między etyką a prawem. Prawo nie wszystko w naszym życiu reguluje – czego doświadczamy w swojej pracy, życiu towarzyskim czy rodzinnym. Ale nawet gdyby regulowało, to - jak kiedyś ktoś powiedział, o czym wspomina Lech Niemojewski - etyka jest rygorem wewnętrznym, który czasem nie pozwala skorzystać z przysługującego nam prawa. Gdybym miał też odnieść się tu - w tym wstępnym wystąpieniu - czy też scharakteryzować Zasady Etyki przyjęte przez Izbę Architektów, to uważam, że dokument ten jest dziś przemieszanym zbiorem regulacji prawnych, zasad etycznych i obowiązków organizacyjnych, mających zaspokoić - powszechne w środowisku - oczekiwanie uczciwości. Jest swoistym zestawieniem nakazów, zakazów i instrukcji stanowiącym wykaz - podzielanych przez większość z nas - pragnień gruntownej naprawy środowiska architektonicznego i eliminacji z niego wszelkiego rodzaju zachowań niewłaściwych, naruszających zarówno prawo, jak też zasady etyki, ale także obowiązujące statuty i regulaminy. Ale, choć w kraju powszechnej nieuczciwości i bezprawia te zasady trzeba ciągle powtarzać, to lekarstwo na nieuczciwe zachowania możemy znaleźć tylko w sobie samych, w swoich własnych systemach wartości, we własnej etyce. Nawet jeśli tak wiele jest proroków głoszących, że etyka - wszelka etyka - to dziś przeżytek, zbędny balast. Niezbędny jest też jednolity tekst Zasad Etyki Zawodu Architekta, czyli powinności obowiązujących zarówno członków Izby Architektów jak i członków Stowarzyszenia Architektów Polskich. Uważam, że przy jego formułowaniu do wykorzystania są dokumenty obu tych organizacji, choć kanwą powinny być standardy Międzynarodowej Unii Architektów, nad których opracowaniem przedstawiciele ponad 140 organizacji architektów z całego świata pracowali przez ponad 12 lat. Potrzebna jest nam także, a nawet konieczna, powszechna, środowiskowa dyskusja nie nad treścią Zasad Etyki Zawodu Architekta lecz nad ich stosowaniem, dyskusja o etyce, o systemach wartości każdego z nas. Andrzej Zwierzchowski

Podepnij swój artykuł

Podoba Ci się nasza działalność ? Postaw kawę dla Grupy Sztuka Architektury!

tagi

Warto przeczytać

Zobacz wszystkie

Architektura dla kultury ludowej

Centrum Folkloru Województwa Łódzkiego w Sieradzu – to nowa placówka kultury, powołana przez samorzą ...

Kultura w kasynie

Kasyno Kultury, placówka kulturalna działająca w Kwidzynie od końca 2023 roku mieści się w budynku o ...

E-konferencja Skorupa budynku: dachy, fasady, drewno i prefabrykacja w architekturze.

Regulacyjne i technologiczne zmiany w zakresie metod wznoszenia budynków doprowadziły w ostatnich la ...

KOMENTARZE

Komentarze

Brak komentarzy

Zaloguj się, aby dodać komentarz

Kolor, przestrzeń, n...

Emocjonalne odczuwanie kolorów...

Józef Rykwert odkryw...

Narodowy Instytut Architektury...

Uzdrawiająca moc zie...

Istnieje coraz więcej badań po...

Czy architektura nie...

Architektura nie ogranicza się...

ZOBACZ WSZYSTKIE

Architekt
ITO Asystent Architekta - Sopot
Warsztat Architektury Pracowni... Junior Architekt - kierownik p...
JUNIOR Analityk/Kontroler fina... Asystent Architekta
PRAZA architekci ASYSTENT ARCHITEKTA
Architekt Piotr Jański ZOBACZ WSZYSTKIE

Inwentaryzacje architektoniczo...
Szukam praktyk/ pracy
Szukam stażu sierpień- stycze...
Arquitecto
Szukam zleceń - rysunki wykona...
ZOBACZ WSZYSTKIE

KSIĘGARNIA

BESTSELLER TYGODNIA

Autor: praca zbiorowa

Teorie i manifesty architektury współczesnej

Wydana po raz pierwszy w 1997 roku antologia pt. "Theories and Manifestoes of Contemporary Architecture", jest spójnym i przemyślanym wyborem tekstów najważniejszych myślicieli oraz praktyków architektury współczesnej.

WARTO PRZECZYTAĆ

Teorie i manifesty polskich architektów

Przestrzenie serca. Psychogeografia życia codziennego

PRZEJDŹ DO KSIĘGARNI

Nie przegap okazji!!!

zapisz się do naszego newslettera

Akceptuję regulamin

25 maja 2018 roku zaczęło obowiązywać Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (określane jako „RODO”, „ORODO”, „GDPR” lub „Ogólne Rozporządzenie o Ochronie Danych”). W związku z tym chcielibyśmy poinformować Cię o przetwarzaniu Twoich danych oraz zasadach, na jakich będzie się to odbywało po dniu 25 maja 2018 roku. Poniżej znajdziesz podstawowe informacje na ten temat. O jakich danych mówimy? Chodzi o dane osobowe, które są zbierane w ramach korzystania przez Ciebie z naszych usług, w tym stron internetowych, serwisów i innych funkcjonalności udostępnianych przez Grupę Sztuka Architektury, w tym zapisywane w plikach cookies, w formularzach kontaktowych, które są instalowane na naszych stronach przez nas oraz naszych Zaufanych Partnerów, tj. firmę Royalad oraz firmę Gemius Polska. Każdemu przysługuje prawo: • Prawo dostępu do danych - prawo do zażądania kopii posiadanych przez nas informacji; • Prawo do sprostowania - prawo do poprawiania nieprawidłowych lub niekompletnych danych, które są w naszym posiadaniu; • Prawo do bycia zapomnianym - w pewnych okolicznościach można złożyć wniosek o usunięcie przechowywanych przez nas danych; • Prawo do ograniczenia przetwarzania - w przypadku spełnienia określonych warunków prawo do ograniczenia przetwarzania danych; • Prawo do przenoszenia - prawo do przekazania danych, będących w naszym posiadaniu do innej organizacji; • Prawo do sprzeciwu - prawo sprzeciwiania się niektórym rodzajom przetwarzania, takim jak na przykład marketing bezpośredni; • Prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego, tj. Prezesa Urzędu ds. ochrony danych osobowych. Dane w każdym przypadku podawane są dobrowolnie. W przypadku chęci wycofania zgody na przetwarzanie danych lub wniesienia sprzeciwu, dane, tj. wyłącznie imię i nazwisko, adres e - mail, numer telefonu będą nam także potrzebne, abyśmy mogli precyzyjnie ustalić czyje dane będziemy obowiązani usunąć. Nie będziemy jednak prosić o więcej danych niż podczas ich pobierania. W tym zakresie także dane podawane są dobrowolnie, jednakże ich niepodanie uniemożliwi nam spełnienie prośby, jeżeli nie będziemy w stanie poprawnie zweryfikować tożsamości.

Wyrażam zgodę na zamieszczenie moich danych w bazie KLAXON w celach marketingowych zgodnie z ustawą z dnia 29.08.1997 r. o ochronie danych osobowych, Dz. U. Nr 133, poz. 833. Zgadzam się na otrzymywanie informacji o charakterze handlowym zarówno ww Spółki jak i podmiotów współpracujących.

Wyrażam zgodę na zamieszczenie moich danych osobowych w bazie KLAXON i wykorzystywanie ich w celach marketingowych w Spółki zgodnie z ustawą z dn. 29.08.1997 r. o ochronie danych osobowych, Dz. U. Nr 133, poz. 833.

Kontakt

[email protected]

tel: 691 233 249, 723 443 440

ul. Górczewska 216 lok 401, 01-460 Warszawa

Opinie

Praktyka

Specjalne