Dzierżawa praw autorskich – nowe możliwości w prawie autorskim?

Sądu Najwyższy w jednym ze swych ostatnich orzeczeń dotyczących praw autorskich dopuścił możliwość zawarcia umowy dzierżawy autorskich praw majątkowych. Takie rozwiązanie nie jest przewidziane wprost w ustawie prawo autorskie. Sąd dopuścił jednak stosowanie do praw autorskich umów zawartych w Kodeksie cywilnym. Co oznacza dla praktyki możliwość eksploatacji dzieł także poprzez zawieranie umów dzierżawy, obok umów licencji i przenoszenia praw autorskich?

Przedmiotem prawa autorskiego jest utwór, tzn. każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Definicji utworu odpowiada co do zasady projekt architektoniczny. Projekt taki jest przejawem działalności twórczej jednostki lub grupy osób. Projekt musi mieć charakter indywidualny, a więc dostatecznie odróżniać się w stosunku do innych projektów. Pozostałe przymioty, jak utrwalenie projektu, jego wartość majątkowa, przeznaczenie i sposób wyrażenia nie mają znaczenia dla oceny, czy projekt stanowi utwór w myśl prawa autorskiego i tym samym czy podlega ochronie prawno autorskiej.

Stworzenie projektu architektonicznego, który jest utworem w ww. znaczeniu powoduje, że autor projektu uzyskuje automatycznie zespół praw do tego utworu, które dzielą się na prawa majątkowe i niemajątkowe. Prawa majątkowe to prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji, prawa niemajątkowe z kolei to np. prawo do autorstwa utworu.

Przedmiotem niniejszego artykułu są wyłącznie majątkowe prawa autorskie, gdyż tylko one mogą być przedmiotem rozporządzenia. Ustawa przewiduje dwa rodzaje umów, których przedmiotem są prawa autorskie. Są to umowa o przeniesienie majątkowych praw autorskich i umowa licencji, tzn. umowa o korzystanie z utworu.

Pierwszy rodzaj, umowy których skutkiem jest przeniesienie praw autorskich na poszczególnych polach eksploatacji utworu można, przy zastosowaniu dużego uproszczenia, przyrównać do przeniesienia prawa do rzeczy. Innymi słowy nabywca uzyskuje pełne prawo do korzystania i rozporządzania utworem, w zakresie pól eksploatacji, które nabył. Należy jednak pamiętać o znacznych odrębnościach, gdyż w odróżnieniu od umów, których przedmiotem są prawa do rzeczy, umowa przeniesienia praw autorskich nie powoduje całkowitego zerwania więzi z twórcą, gdyż np. znaczny wpływ na wykonywanie prawa przez nabywcę, może wywierać sposób korzystanie przez twórcę z przysługujących mu osobistych praw autorskich.

Umowy licencyjne, to umowy na mocy których twórca udziela upoważnienia do korzystania z utworu w określonych granicach, na poszczególnych polach eksploatacji, a w zamian otrzymuje wynagrodzenie. Umowa licencyjna daje licencjobiorcy prawo do korzystania z utworu przez okres 5 lat, chyba że inaczej postanowiono w umowie. Umowa może określać miejsce, zakres i czas korzystania z utworu, może być licencją wyłączną lub niewyłączną. Co do zasady licencjobiorca nie może dać dalszego upoważnienia do korzystania z utworu, tj. udzielić dalszej licencji. W razie naruszenia praw autorskich tylko uprawniony z licencji wyłącznej może dochodzić roszczeń z tym związanych, w pozostałych przypadkach roszczenia te przysługują nadal wyłącznie twórcy. Umowę zawartą na czas nieoznaczony, twórca może wypowiedzieć, w razie braku terminów umownych, na rok naprzód na koniec roku kalendarzowego.

Odnosząc powyższe do utworu jakim jest projekt architektoniczny, projekt aranżacji wnętrza i inne spełniające cechy utworu, przeniesienie praw autorskich do tych utworów daje nabywcy niemalże wyłączne prawo do korzystania z tych utworów na tych polach eksploatacji, które były przedmiotem umowy. Nabywca może nabyć prawo do wykorzystywania projektu poprzez zwielokrotnianie projektu określoną techniką, wykorzystywanie projektu do wybudowania na jego podstawie nieograniczonej ilości budowli, udostępnienie projektu osobom trzecim poprzez zamieszczenie na stronie internetowej itp. Nabywca może także udzielać licencji osobom trzecim do korzystania z utworu na tych polach eksploatacji, które nabył. Może również wytoczyć powództwo przeciwko osobie, która wybudowała budynek na podstawie projektu będącego kopią, lub bezprawnie korzystającego z projektu, do którego nabywca uzyskał majątkowe prawa autorskie.

Uprawniony z licencji jest bardziej ograniczony w swych uprawnieniach do utworu, w zależności od treści i charakteru umowy. Żadna umowa licencji nie daje jednak tyle uprawnień licencjobiorcy co uzyskanie praw do utworu na podstawie umowy o przeniesienie tych praw.
Na tym tle pojawia się kwestia poruszona przez Sąd Najwyższy, odnośnie możliwości zawarcia trzeciej umowy, której przedmiotem są prawa autorskie, a mianowicie umowy dzierżawy. Na podstawie tej umowy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz (w tym wypadku majątkowe prawo autorskie) do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że dopuszczalne jest zawarcie również umowy dzierżawy praw autorskich, jednakże przy uwzględnieniu specyfiki tych praw. Na podstawie tej umowy dzierżawca musi objąć przynajmniej jedno pole eksploatacji i związaną z nim możliwość uzyskiwania pożytków, np. dzierżawca miałby prawo odpłatnego wystawiania utworu. Sąd Najwyższy dostrzega istotne podobieństwa między umową licencji oraz dzierżawy, jednakże wskazuje również na różnice w zakresie skutków prawnych udzielenia sublicencji i poddzierżawy przez osoby które nie były do tego uprawnione na podstawie umowy z twórcą.

Sąd Najwyższy nie wyjaśnił jednak wielu kwestii praktycznych związanych z zawarciem umowy dzierżawy prawa autorskiego, w szczególności tego jakie przepisy ustawy o prawie autorskim miałyby zastosowanie do tej umowy a jakie nie, np. czy umowa winna być zawarta w formie pisemnej, czy pole eksploatacji winno być określone w sposób wyraźny, czy można ustalać je w drodze wykładni umowy, na jaki okres umowa wiąże w sytuacji, gdy strony nie postanowią o tym w umowie. Mając na uwadze powyższe, dla pewności obrotu korzystnym jest korzystanie z umów przewidzianych w prawie autorskim, tym bardziej, że pozwalają one ułożyć prawa i obowiązki stron w sposób niezwykle elastyczny, przy czym umowa nie będzie budziła jakichkolwiek kontrowersji prawnych.

Współpraca: adwokat Kamil Keller, Kancelaria Adwokacka K. Keller

Nie przegap okazji!!!

zapisz się do naszego newslettera