Nowe życie kamienicy przy Waliców

Położona w sercu warszawskiej Woli, kamienica przy ul. Waliców to nie tylko zabytek architektury mieszkalnej z początków XX wieku, ale także niemal niemy świadek dramatycznych wydarzeń, które dotknęły Warszawę w czasie II wojny światowej i Powstania Warszawskiego. Od dawna podejmowane są próby nadania jej nowego życia. Właśnie pojawiła się kolejna propozycja. Tym razem swój pomysł zaprezentowała Grupa 5 Architekci.

Przy ulicy Waliców pod numerami 10, 12 i 14 znajdują się relikty przedwojennych kamienic. To może się wydać zaskakujące, że to właśnie na terenie dzielnicy Wola, która w ostatnich latach zmieniła się w potężne centrum biznesowe ze szklanymi wieżowcami i super nowoczesnymi biurowcami zachowały się materialne ślady zarówno Warszawy przedwojennej, jak i tragedii lat 1939-1945. Najbardziej poruszającym elementem tego zachowanego w przestrzeni miasta dawnego świata są ruiny kamienicy Waliców 14. Zaprojektowana przez Wacława Heppena i Józefa Napoleona Czerwińskiego mieściła mieszkania oraz lokale usługowe na wynajem; w 1940 roku znalazła się na terenie warszawskiego getta, a w czasie powstania warszawskiego była jednym z głównych punktów polskiej obrony. Nigdy nie odbudowana, trwa w formie ruiny; w 2009 roku na zachowanej ścianie kamienicy od strony ul. Grzybowskiej z inicjatywy Teatru Delikates powstał mural „Kamień i co” autorstwa Wiktora Malinowskiego.

Wśród nowej, nowoczesnej zabudowy warszawskiej Woli ruiny dawnej zabudowy wyróżniają się, a zarazem stanowią „łakomy kąsek” dla deweloperów, którzy widzieliby w tym miejscu kolejne wieżowce. W maju 2025 roku pracownia Grupa 5 Architekci zaprezentowała swój pomysł na przemianę tego miejsca. Projektanci mają już na swoim koncie bardzo wiele realizacji, które nadały nowe życie zabytkowym, historycznym obiektom – m.in. na warszawskiej Pradze , Powiślu , w Łodzi , Katowicach , Otwocku  czy Wrocławiu.

„Es gibt keinen jüdischen Wohnbezirk in Warschau mehr.” (Nie ma już żydowskiej dzielnicy w Warszawie)

Te słowa napisał Jürgen Stroop do Heinricha Himmlera po stłumieniu Powstania w Getcie Warszawskim i wysadzeniu (przy dźwiękach orkiestry wojskowej) Wielkiej Synagogi” – tym cytatem zaanonsowali architekci z pracowni Grupa 5 swój projekt na przemianę kamienic przy Waliców, równoważąc te słowa innym cytatem: „Sie existiert weiter – in Erinnerung, in Namen, in den Narben der Stadt.” (Ona nadal istnieje – w pamięci, w nazwach, w bliznach miasta). Z szacunkiem do owych „blizn”, ducha miejsca Grupa 5 Architekci proponuje – jak sama pracownia to nazywa – nie przebudowę, a „próbę ocalenia pamięci”.

Projektanci proponują zadaszenie terenu ruin, zachowanie ich surowej formy i wojennych śladów. „Zamiast odbudowy – symboliczne zadaszenie, które chroni, ale nie zamyka” – piszą architekci, którzy przy Waliców widzą przestrzeń dla Fundacji Auschwitz-Birkenau. Pod zadaszeniem, między ścianami ze śladami czasów getta i wojna planują otwartą przestrzeń ekspozycyjną. W tej części budynków przy Waliców, którym da się nadać nowe funkcje, poddanych rewitalizacji, chcą umieścić siedzibę Fundacji. Tam, gdzie budowa będzie wymagała użycia nowych elementów architektonicznych chcą je wyraźnie obronić od reliktów przeszłości, stosując m.in. duże przeszklenia. Wszystko po to, żeby „stworzyć czytelny dialog przeszłości z teraźniejszością. To miejsce, które pamięta. I uczy”.

Nie przegap okazji!!!

zapisz się do naszego newslettera